«Πρόκειται για μια αλλαγή που εκκρεμεί εδώ και 114 χρόνια, την είχε επιχειρήσει ο Ελ. Βενιζέλος αλλά το σχέδιο τότε δεν ευοδώθηκε» είπε σήμερα ο υπουργός Δικαιοσύνης, Γιώργος Φλωρίδης παρουσιάζοντας μαζί με τον υφυπουργό Δικαιοσύνης, Ιωάννη Μπούγα, το σχέδιο νόμου για το νέο δικαστικό χάρτη της χώρας, οποίος αναμένεται να τεθεί σε εφαρμογή με το νέο δικαστικό έτος, δηλαδή μετά τις 16.9.2024.
«Η μεταρρυθμιστική προσπάθεια που έχει αναλάβει η κυβέρνηση για την επιτάχυνση στον χώρο της ελληνικής δικαιοσύνης βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη» τόνισε η ηγεσία του υπουργείου Δικαιοσύνης παρουσιάζοντας το νέο σχέδιο νόμου. Όπως τόνισε μάλιστα με το παρόν νομοθέτημα για την ενοποίηση του α’ βαθμού δικαιοδοσίας και τη χωροταξική αναδιάρθρωση των δικαστηρίων «επιχειρείται η επιδραστικότερη όλων μεταρρυθμιστική τομή καθώς εξορθολογίζει στη βάση του το δικαστικό σύστημα της ελληνικής πολιτείας».
Σύμφωνα με το υπουργείο Δικαιοσύνης, για πρώτη φορά, ο Δικαστικός Χάρτης της χώρας αναμορφώνεται ουσιαστικά, έχοντας πλέον ενοποιημένη, συγκεντρωμένη, αυξημένη ποιοτικά και ποσοτικά την πρωτοβάθμια δομή των δικαστών, με τρόπο που καθιστά πιο εύρυθμη, ταχύτερη και αποτελεσματική τη λειτουργία των δικαστηρίων της πρωτοβάθμιας, ποινικής και πολιτικής, ελληνικής δικαιοσύνης.
«Ο νέος Δικαστικός Χάρτης είναι η ατμομηχανή των μεταρρυθμίσεων στον χώρο της δικαιοσύνης» τονίστηκε χαρακτηριστικά κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου του υπουργείου Δικαιοσύνης.
Ο χωρισμός του α’ βαθμού Δικαιοσύνης στην Ελλάδα
Μέχρι σήμερα, η πρωτοβάθμια δικαιοσύνη, κρισιμότατη βαθμίδα για την επιτάχυνση του δικαστικού συστήματος, ήταν διχοτομημένη σε δύο τύπους δικαστών-δικαστηρίων, Ειρηνοδίκες και Πρωτοδίκες – Ειρηνοδικεία και Πρωτοδικεία.
Ωστόσο, σύμφωνα με το υπουργείο Δικαιοσύνης «η διχοτόμηση αυτή αποτελεί γέννημα του 19 αιώνα αντανάκλαση παλιών εποχών και δυνατοτήτων, η δε ανάγκη να ξεπεραστεί είχε διαπιστωθεί εδώ και 114 χρόνια, επί Ελευθερίου Βενιζέλου, χωρίς να γίνει κατορθωτή».
Ειδικότερα, όπως τονίστηκε κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου μέχρι τώρα, οι 916 ειρηνοδίκες εκδίκαζαν το 20% των αστικών υποθέσεων και το υπόλοιπο 80% μαζί με τις ποινικές υποθέσεις σε πρώτο βαθμό, οι 1200 πρωτοδίκες. «Η ισχύουσα λοιπόν δικαστική διχοτόμηση σε ειρηνοδίκες και πρωτοδίκες αποδυνάμωνε το πρωτοβάθμιο δικαστικό δυναμικό εξαιτίας της ανισοκατανομής της δικαστικής ύλης και αδυναμίας εκδίκασης ποινικών υποθέσεων και άσκησης ανακριτικού έργου από τους ειρηνοδίκες, με τελικό αποτέλεσμα, η ασυμμετρία εισερχομένων υποθέσεων στο πρωτοβάθμιο δικαστικό προσωπικό να οδηγεί σε μεγάλες καθυστερήσεις στις πρωτόδικες αποφάσεις» επισήμανε το υπουργείο Δικαιοσύνης.
Η ενοποίηση του α’ βαθμού δικαιοσύνης στην Ελλάδα
Συνεχίζοντας η ηγεσία του υπουργείου ανέφερε: «Σήμερα, ενοποιούμε τους πρωτοβάθμιους δικαστές, με αναβάθμιση των ειρηνοδικών σε πρωτοδίκες, αφήνοντας πίσω μας την παρωχημένη, αντιπαραγωγική και αχρείαστη διάκριση τους. Στέλνουμε στην πρώτη γραμμή μάχης 1000 περίπου πρώην ειρηνοδίκες, οι οποίοι με κατάλληλη κατάρτιση θα μπορούν να κάνουν πλέον το σύνολο της δουλειάς των πρωτοδικών και να δικάζουν ταυτόχρονα ποινικές και πολιτικές υποθέσεις. Έτσι με την ενοποίηση διπλασιάζεται η «δεξαμενή» των δικαστών και θα υπάρχουν πλέον συνολικά 2100 πρωτοδίκες , με καταλυτική επίδραση στην ταχύτητα έκδοσης των πρωτοβάθμιων αποφάσεων.
Η προτεινόμενη, λοιπόν, ενοποίηση είναι μεταρρυθμιστική τομή που λύνει μια μεγάλη ιστορική εκκρεμότητα και ταυτόχρονα, ενισχύοντας δομικά και λειτουργικά το δικαστικό μας σύστημα, αυξάνει σημαντικά την ποιότητα και τις επιδόσεις του. Ο ενιαίος πρώτος βαθμός στην ελληνική δικαιοσύνη, με την αξιοποίηση του διαθέσιμου πλέον ανθρώπινου δικαστικού δυναμικού, εκτιμούμε ότι θα οδηγήσει σε σημαντικά οφέλη. Η συνδυασμένη απόδοση όλων πλέον των πρωτοβάθμιων δικαστών (ειρηνοδικών+πρωτοδικών) εκτιμάται ότι μετά την ενοποίηση μπορεί ν’ αυξηθεί μέχρι και 17%. Επίσης, το ποσοστό εκκαθάρισης των νέων πρωτοδικείων (περαιωθείσες προς εισερχόμενες υποθέσεις) αναμένεται ν’ αυξηθεί μέχρι και 24% μετά την ενοποίηση».
Χωροταξική αναδιάρθρωση δικαστηρίων
Σε ό,τι αφορά την αναδιάρθρωση και κατανομή των πρωτοβάθμιων δικαστηρίων, ως απόρροια της ενοποίησης, παύουν να υπάρχουν ειρηνοδικεία. Αυτό – όπως επισημαίνει το υπουργείο Δικαιοσύνης – οδηγεί συνολικά σε μια ορθολογική μείωση του αριθμού των πρωτοβάθμιων δικαστικών σχηματισμών από 217 σε 111.
Συγκεκριμένα, το υπουργείο ανέφερε:
«Βασικός κανόνας της χωροταξικής κατανομής των δικαστηρίων είναι ότι κάθε περιφερειακή ενότητα (πρώην νομός) θα έχει κεντρική έδρα Πρωτοδικείου (Κεντρικό Πρωτοδικείο), στην οποία θα υπάγεται το σύνολο πλέον των πρωτοβάθμιων δικαστών, με όρια αρμοδιότητάς της τα όρια της περιφερειακής ενότητας (πρώην νομού).
Προβλέπονται, επίσης, παράλληλη και περιφερειακή έδρα Πρωτοδικείου σε περιοχές όπου υπάρχουν ανάγκες προκειμένου να αντιμετωπιστούν ειδικά θέματα απόστασης, κτιριακών υποδομών, κ.α. και ιδιαιτέρως λόγοι εθνικής σημασίας όπως στα σύνορα και στα νησιά (Έβρος, Δωδεκάνησα, Κυκλάδες).
Σε ό,τι αφορά στην περιοχή της Αττικής, ειδικά για την Αθήνα και τον Πειραιά: Τίθεται σε εφαρμογή ο διαχωρισμός του Πρωτοδικείου Αθηνών (υπό ενιαία διοίκηση) σε Ποινικό, που θα στεγαστεί στην Ευελπίδων, και Πολιτικό με έδρα στη Λουκάρεως, στο κτίριο που στεγάζονται σήμερα το Ειρηνοδικείο Αθηνών και τμήμα του Πρωτοδικείου.
Στην Αθήνα θα λειτουργήσουν από 16/9/2024 τρία (3) περιφερειακά Πρωτοδικεία με έδρες το Μαρούσι, το Κορωπί και το Περιστέρι με πλήρη αρμοδιότητααπό 01/01/2026. Μέχρι τότε θα λειτουργούν ως περιφερειακές έδρες Πρωτοδικείων με την καθ’ ύλην αρμοδιότητα των πρώην Ειρηνοδικείων (20.000 ευρώ). Αντίστοιχα στον Πειραιά θα λειτουργήσουν δύο (2) περιφερειακά Πρωτοδικεία με έδρα την Καλλιθέα και τα Μέγαρα».
Εξέλιξη πρωτοβάθμιων δικαστών και διοίκηση δικαστηρίων
Σχετικά με την πορεία εξέλιξης των δικαστών α’ βαθμού προβλέπεται ή ύπαρξη παράλληλων (χωριστών) επετηρίδων, πρώην Ειρηνοδικών και Πρωτοδικών. Οι πρώην Ειρηνοδίκες, εφόσον το επιθυμούν, μπορούν να υποβάλλουν αίτηση προς το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο για ένταξη στην επετηρίδα των Πρωτοδικών και να εισέρχονται στο τέλος της επετηρίδας αυτής.
Τέλος, σχετικά με τη διοίκηση των δικαστηρίων, οι προϊστάμενοι δικαστών σχηματισμών, απαλλάσσονται από την ενασχόληση και εκτέλεση πρόσθετων, μη δικαιοδοτικών καθηκόντων διαχειριστικής φύσεως, όπως έλεγχος συμβάσεων προμηθειών, επισκευή και συντήρηση κτιρίων, θέρμανση, κλιματισμός κ.α.
