Με τον πρώτο νόμο της κυβέρνησης Μητσοτάκη το 2019, θεσμοθετήθηκε το λεγόμενο «επιτελικό κράτος».
Ένα μοντέλο διακυβέρνησης που – σύμφωνα με την κυβέρνηση – στόχευε στον καλύτερο συντονισμό των κρατικών λειτουργιών υπό την εποπτεία του Πρωθυπουργού.
Σύμφωνα με όσα είπε ο Μάριος Σαλμάς, στην αποκλειστική συνέντευξη που παραχώρησε στο «L&O», πίσω όμως από τη θεσμική αυτή «αναβάθμιση» κρύφτηκαν δραματικές αλλαγές στη δημόσια διοίκηση: η κατάργηση σειράς ανεξάρτητων και κρίσιμων ελεγκτικών σωμάτων, που μέχρι τότε λειτουργούσαν ως θεσμικά αντίβαρα στην κρατική αυθαιρεσία.
Όπως αποκάλυψε ο ανεξάρτητος βουλευτής, η πρώτη ενέργεια του νέου μοντέλου διακυβέρνησης ήταν η κατάργηση του θεσμού του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης, ενός θεσμού στον οποίο πολίτες και υπάλληλοι προσέφευγαν για να ελέγξουν περιπτώσεις κακοδιοίκησης, αδικίας και διαφθοράς.
Μαζί του, καταργήθηκαν διαδοχικά:
- Το Σώμα Επιθεωρητών Δημόσιας Διοίκησης
- Το Σώμα Επιθεωρητών Υγείας και Πρόνοιας
- Το Σώμα Επιθεωρητών Δημοσίων Έργων
- Το Σώμα Επιθεωρητών και Ελέγχου Μεταφορών
- Η Γενική Γραμματεία για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς
Όλοι αυτοί οι μηχανισμοί ελέγχου και λογοδοσίας αντικαταστάθηκαν από την Εθνική Αρχή Διαφάνειας (ΕΑΔ), έναν νέο φορέα που συγκέντρωνε το σύνολο των ελεγκτικών αρμοδιοτήτων.
Ωστόσο, όπως επεσήμανε ο κ. Σαλμάς, η λειτουργία της Αρχής υπονομεύθηκε από τον τρόπο στελέχωσής της: αν και είχε προβλεφθεί ανεξάρτητος διαγωνισμός για τη θέση του διοικητή, αυτός έγινε δύο χρόνια μετά, το 2021, με τον κ. Άγγελο Μπίνη να επιλέγεται και τελικά να παραιτείται έπειτα από μόλις έναν χρόνο.
Από τότε, ουδέποτε προκηρύχθηκε νέος διαγωνισμός. Αντ’ αυτού, στη θέση παρέμεινε προσωρινά η αναπληρώτρια διοικήτρια της Αρχής – ήδη επί τρεις συνεχόμενες χρονιές – χωρίς επίσημη διαδικασία, χωρίς αξιολόγηση, χωρίς διαφάνεια.
Η εξέλιξη αυτή, κατά τον Μάριο Σαλμά, μαρτυρά τον αποτυχημένο χαρακτήρα του επιτελικού κράτους όπως εφαρμόστηκε: ένα σύστημα συγκέντρωσης εξουσίας στο Μέγαρο Μαξίμου, με ταυτόχρονη αποδυνάμωση των θεσμών ελέγχου και ενίσχυση της κυβερνητικής αυθαιρεσίας.
Στο όνομα της «αποτελεσματικότητας», καταργήθηκαν κρίσιμοι θεσμοί που διασφάλιζαν τη νομιμότητα, τη διαφάνεια και τη λογοδοσία. Και τελικά, η υπόσχεση για ένα σύγχρονο κράτος μετατράπηκε σε έναν επικίνδυνο μονοκεντρικό μηχανισμό, με ασαφή όρια ευθύνης και περιορισμένα αντίβαρα.
Αναλυτικά όσα είπε ο κ. Σαλμάς για το επιτελικό κράτος:
Προσέξτε. Λειτουργεί πολύ καλά. Είναι μεγάλη κουβέντα. Θα σας πω κάτι πάλι για πρώτη φορά που δεν το ξέρει ο κόσμος. Δεν το έχει καταλάβει. Τι ήταν το επιτελικό κράτος;
Ήταν ο πρώτος νόμος που ψηφίσαμε το 2019. Τι έλεγε;
Παίρνει αυξημένες αρμοδιότητες το Μέγαρο Μαξίμου και ο Πρωθυπουργός με την Προεδρία του Πρωθυπουργού και, προσέξτε, καταργούνται, καταργήθηκαν το 2019, ο θεσμός του Γενικού Επιθερητή Δημόσιας Διοίκησης που έκανε σημαντική δουλειά που προσέφευγαν άνθρωποι για να βρουν το δίκαιο τους και που ερευνούσε όλες τις περιπτώσεις κακοδιαχείρησης της δημόσιας διοίκησης.
Κατήργησε, λοιπόν, τον Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης, κατήργησε το Σώμα Επιθεωρητών Δημόσιας Διοίκησης, καταργήθηκε το Σώμα Επιθεωρητών Υγείας και Πρόνοιας, καταργήθηκε το Σώμα Επιθεωρητών Δημοσίων Έργων, καταργήθηκε το Σώμα Επιθεωρητών και Ελέγχου Μεταφορών, καταργήθηκε η Γενική Γραμματεία Καταπολέμησης Της Διαφθοράς…
Γιατί όλα αυτά με το που ήρθαμε στην κυβέρνηση; Για να φτιαχτεί η Εθνική Αρχή Διαφάνειας! Βαρύγδουπος τίτλος… Που θα τα ελέγχει όλα αυτά!
Και πώς θα ήταν αυτή η Αρχή Διαφάνειας; Με ένα ανεξάρτητο ανοιχτό διαγωνισμό όπου θα πήγαινε ο διοικητής αυτής της Αρχής!
Μάλιστα, δύο χρόνια μετά το 21 έγινε ο διαγωνισμός και πήγε ο κύριος Μπίνης. Έμεινε ένα χρόνο, παραιτήθηκε… Πήγε σε μια Αρχή, πριν προλάβει να τη στήσει, παραιτήθηκε. Την Αρχή που υποκαθιστούσε όλα αυτά που σας είπα.
Και ενώ έπρεπε να γίνει η επόμενη προκήρυξη με ανοιχτό διαγωνισμό, για να πάρουμε τον καλύτερο για να ξαναπάει σε αυτή τη σημαντική θέση που αντικαθιστά όλες αυτές τις άλλες Αρχές που καταργήθηκαν, προσωρινά παραμένει η αναπληρώτερη διοικήτρια μέχρι σήμερα, τρία χρόνια, δεν έγινε ποτέ ο διαγωνισμός Τι καταλαβαίνετε;
