«Μπάτσος» είναι μία λέξη που λένε πολλοί αντί για «αστυνόμος» και την ακούς συχνά κυρίως σε πορείες, σε επεισόδια, αλλά και σε αναρτήσεις οργισμένων πολιτών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Αστυνόμοι υπήρχαν ήδη από την αρχαιότητα και ήταν διοικητικοί αξιωματούχοι που φρόντιζαν να διατηρείται η τάξη στους δημόσιους χώρους. Άλλωστε και η ίδια η ετυμολογία της λέξης από τα συνθετικά άστυ+νόμος υποδεικνύει ότι αρμοδιότητά τους ήταν να διασφαλίζουν την τήρηση των νόμων στο άστυ.
Ο αναλυτικός ορισμός που δίνει ο Γ. Μπαμπινιώτης στο Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας για τη λέξη «αστυνομία» έχει ως εξής: Είναι η κρατική υπηρεσία που μεριμνά για την προστασία και ασφάλεια των πολιτών, την εξασφάλιση της δημόσιας τάξης και γενικότερα την εφαρμογή των νόμων που θεσπίζει η πολιτεία, την καταπολέμηση του εγκλήματος και ενίοτε την αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι οι αστυνόμοι θά’ πρεπε λογικά να φαντάζουν στη συνείδηση του κόσμου ως προστάτες της ζωής και περιουσίας τους και να δημιουργούν ένα συναίσθημα ασφάλειας και ηρεμίας με την παρουσία τους και μόνο.
Ο όρος «μπάτσος» όμως που χρησιμοποιείται πλέον αντί του «αστυνόμος» μάλλον το ακριβώς αντίθετο υποδηλώνει, αν σκεφτεί μάλιστα κανείς την προέλευση αυτής της λέξης. Αρχικά «μπάτσος» σημαίνει το χαστούκι, το ράπισμα και θεωρείται ηχομιμητική λέξη. Σύμφωνα με μια άλλη ερμηνεία η λέξη που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τους αστυνόμους προέρχεται από την τουρκική λέξη baç που σήμαινε το φόρο που εισέπρατταν οι χωροφύλακες ασκώντας συχνά βία.
Θα πρέπει βέβαια να διευκρινίσουμε ότι το προσωνύμιο αυτό αποδίδεται στους αστυνόμους από ένα μικρό μέρος της κοινωνίας στην προσπάθεια του να υπογραμμίσει ότι κάποιοι αστυνόμοι έχουν εκτραπεί της πραγματικής αποστολής τους και ασκούν καταχρηστικά το επάγγελμά τους αντί να είναι εκείνοι που προστατεύουν τη νομιμότητα σε μια πόλη.
Για το λόγο αυτό βέβαια προκαλεί δυσανασχέτηση και προσβάλλει όσους ασκούν το επάγγελμα αυτό ευσυνείδητα και το αντιμετωπίζουν ως προσφορά στο κοινωνικό σύνολο.
Τι λέει όμως ο καθηγητής Μπαμπινιώτης;
«Η λέξη μπάτσος (από το τουρκικό baç) στη γλώσσα των προσεκτικών ομιλητών δηλώνει συνήθως τον αστυφύλακα, το όργανο της τάξεως, αλλά με μια αρνητική χροιά που παραπέμπει στην άσκηση βίας πάνω σε αθώα θύματα, στην αυταρχική εξουσία που ταλαιπωρεί αδύναμους πολίτες κ.λπ. Στον λόγο των ίδιων ομιλητών η ουδέτερη λέξη για το όργανο της τάξεως είναι η λέξη αστυνομικός (και αστυνόμος, πβ. «κλέφτες κι αστυνόμοι» που έλεγαν και λένε τα παιδιά παίζοντας και αγγλικά cops and robbers), συνδεόμενη με εύσημες σημασιολογικές συνυποδηλώσεις (την προστασία του πολίτη από τους κακοποιούς, την καταδίωξη των εγκληματιών, την εξασφάλιση της ζωής και της περιουσίας των πολιτών κ.τ.ό.). Αρα η γενίκευση της λέξης μπάτσος, που βλέπουμε να κυριαρχεί λ.χ. στον μεταγλωττισμό των περισσότερων τηλεοπτικών έργων, σε τηλεοπτικές σειρές κ.λπ., για να αποδώσει το άχρωμο αγγλικό cop, και το σώμα των αστυνομικών μειώνει κοινωνικά και ηθικά και αφαιρεί από την ελληνική γλώσσα τη δυνατότητα να διαφοροποιεί σημασιολογικά τη χρήση των δύο λέξεων, επιβάλλοντας βαθμηδόν σε όλες τις περιπτώσεις τη μία από αυτές, το μπάτσος».
