Ερευνητές του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) σε συνεργασία με επιστήμονες από τη Νέα Ζηλανδία χαρτογράφησαν με συστηματικό τρόπο το σύνολο της ηπειρωτικής Ελλάδας, χρησιμοποιώντας υψηλής ανάλυσης Ψηφιακά Μοντέλα Εδάφους (DEMs) του Ελληνικού Κτηματολογίου, με σκοπό την αναγνώριση και ταξινόμηση των ενεργών σεισμικών ρηγμάτων της χώρας.
Η ερευνητική ομάδα εντόπισε εκατοντάδες νέα ρήγματα και αποτύπωσε με μεγαλύτερη ακρίβεια τα ήδη γνωστά, δημιουργώντας την AFG (Active Faults Greece), την πρώτη ολοκληρωμένη βάση ενεργών ρηγμάτων που στηρίζεται αποκλειστικά στο αποτύπωμά τους στο ανάγλυφο και δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature.
Όπως αναφέρει στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η διεθνής ομάδα των Dr John Begg, Δρ Βασιλικής Μουσλοπούλου, Dr Dave Heron και Prof. Andy Nicol, το ελληνικό τοπίο, με τις έντονες μορφολογικές αντιθέσεις του, αποτυπώνει μια συνεχή γεωλογική διεργασία.
«Η Ελλάδα, σφηνωμένη ανάμεσα σε δύο ηπείρους, παραμορφώνεται από την επίμονη κίνηση της Αφρικής προς βορρά και της Ευρασίας προς νότο. Το ανάγλυφο της χώρας συνεχίζει σήμερα να αλλάζει μέσα από τη δράση ενεργών σεισμικών ρηγμάτων, πολλά από τα οποία παραμένουν κρυμμένα κάτω από βλάστηση ή αστικό περιβάλλον» τονίζουν.
Παράλληλα, επισημαίνουν ότι, με την οικονομία να βασίζεται όλο και περισσότερο στον τουρισμό και με τη φιλοδοξία η Ελλάδα να αποτελέσει ενεργειακό κόμβο, «είναι αναγκαία η βαθύτερη κατανόηση της διασποράς των σεισμικών πηγών, που απαιτεί λεπτομερή χαρτογράφηση σε όλη τη χερσαία και υποθαλάσσια επικράτεια».
Η AFG αποτελεί τον πρώτο πανελλαδικό χάρτη ενεργών ρηγμάτων βασισμένο αποκλειστικά στη μορφολογία του εδάφους, σε συνεπή κλίμακα 1:25.000. Συνολικά καταγράφονται 3.815 ίχνη ρηγμάτων, ομαδοποιημένα σε 892 επιμέρους ρήγματα, εκ των οποίων περισσότερα από τα μισά χαρτογραφούνται για πρώτη φορά.
Παράλληλα, περιλαμβάνονται 35 επιφανειακές διαρρήξεις συνδεδεμένες με ιστορικούς σεισμούς. Κάθε ρήγμα ταξινομείται ως ενεργό, πιθανώς ενεργό ή αβέβαιο, ανάλογα με το πόσο πρόσφατα έχει παραμορφωθεί το ανάγλυφο ή κατά πόσο τα διαθέσιμα στοιχεία επιτρέπουν ασφαλή χαρακτηρισμό.
Περισσότερα από 2.000 ίχνη χαρακτηρίζονται ως ενεργά και περίπου 1.600 ως πιθανώς ενεργά. Η ανάλυση έδειξε ότι πάνω από τα μισά ενεργά ρήγματα επηρεάζουν άμεσα τη ροή ποταμών, την απόθεση ιζημάτων και τα όρια ανάμεσα σε ορεινούς όγκους και κοιλάδες. Ωστόσο, σύμφωνα με τους ερευνητές, κάποια ενεργά ρήγματα παραμένουν μη ανιχνεύσιμα, «θαμμένα» κάτω από νεότερες γεωλογικές αποθέσεις.
Σε ό,τι αφορά τη μεθοδολογία, οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι τα σύγχρονα DEMs επιτρέπουν την απεικόνιση της γήινης επιφάνειας με πρωτοφανή ακρίβεια. «Ένα DEM δεν είναι απλώς ένας χάρτης· είναι μια τρισδιάστατη αναπαράσταση της επιφάνειας της Γης, επιτρέποντας την αποκάλυψη δομών αόρατων στο γυμνό μάτι» αναφέρουν.
Μέσα από ειδικές απεικονίσεις φωτισμού και κλίσεων, οι γεωμορφολογικές ενδείξεις -όπως η αλλαγή πορείας ενός ποταμού ή ένα τριγωνικό μέτωπο σε ορεινή πλαγιά- μπορούν να αποτελέσουν καθαρά σημάδια προγενέστερων σεισμών.
Η χαρτογράφηση των ενεργών ρηγμάτων έχει άμεση πρακτική αξία. Όπως εξηγεί η Δρ. Βασιλική Μουσλοπούλου, κύρια ερευνήτρια του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του ΕΑΑ, «η ακριβής γνώση της θέσης και των ιδιοτήτων των ενεργών σεισμικών πηγών είναι καθοριστική για τον σχεδιασμό οδικών αξόνων, γεφυρών, φραγμάτων και ενεργειακών υποδομών. Τα δεδομένα της AFG, σε συνδυασμό με τις σεισμικές καταγραφές και τις μετρήσεις εδαφικών παραμορφώσεων, μπορούν να ενισχύσουν σημαντικά τα μοντέλα σεισμικής επικινδυνότητας στη χώρα».
Παράλληλα, ο Dr John Begg υπογραμμίζει ότι «η τεχνολογία από μόνη της δεν είναι αρκετή», σημειώνοντας πως η ανάλυση των DEMs απαιτεί γεωλογική εμπειρία για να γίνει ο σωστός διαχωρισμός μεταξύ τεκτονικού ίχνους και επιφάνειας διάβρωσης.
«Η πραγματική ισχύς της AFG βρίσκεται στον συνδυασμό σύγχρονων εργαλείων με δεκαετίες συσσωρευμένης γεωλογικής γνώσης», τονίζει.
Η βάση δεδομένων AFG είναι διαθέσιμη ελεύθερα στο κοινό. Μέσα από έναν διαδραστικό χάρτη, μηχανικοί, επιστήμονες αλλά και πολίτες μπορούν να εντοπίζουν τα ενεργά ρήγματα στις περιοχές που τους ενδιαφέρουν και να ενημερώνονται για τα χαρακτηριστικά τους.
Δείτε εδώ τον διαδραστικό χάρτη
Η επιστημονική ομάδα θεωρεί ότι η πρωτοβουλία αυτή θα ενισχύσει ουσιαστικά τις εθνικές προσπάθειες χαρτογράφησης και μπορεί να αποτελέσει μοντέλο για άλλες σεισμικά ενεργές χώρες που θέλουν να αξιοποιήσουν τα ψηφιακά γεωμορφολογικά δεδομένα για τον εντοπισμό ρηγμάτων.
