Ομιλία Υπουργού Εθνικής Άμυνας Νίκου Δένδια, στο Gala Dinner με θέμα “The Outlook For Europe”, στο πλαίσιο του “Economist Third Thessaloniki Metropolitan Summit”.
Κύριε Πρωθυπουργέ,
κυρίες και κύριοι,
αξιότιμοι καλεσμένοι,
Είναι πολύ μεγάλη μου χαρά και τιμή που έχω την ευκαιρία να συμμετάσχω στο 3ο Thessaloniki Metropolitan Summit, το οποίο διοργανώνει ο Economist, με ένα ιδιαίτερο θέμα: Το νέο σχέδιο δράσης της Ελλάδας μετά τις εκλογές. Μια διαδικασία που στοχεύει στην ανάπτυξη αξιόπιστων εταιρικών σχέσεων στην περιοχή.
Κυρίες και κύριοι, τα Βαλκάνια και η Μεσόγειος εξακολουθούν να είναι ένας χώρος αλληλοσυνδεδεμένος, ένας χώρος προσέγγισης και επικοινωνίας. Έλεγα πάντοτε και με την προηγούμενη ιδιότητά μου, του Υπουργού Εξωτερικών, ότι είναι τεράστιο λάθος η Ευρώπη να αντιμετωπίζει την Μεσόγειο ως σύνορο. Η Μεσόγειος ιστορικά υπήρξε γέφυρα, πάντοτε, από την αρχαιότητα. Μια γέφυρα που ενώνει πολιτισμούς, που ενώνει λαούς. Γιατί στην περιοχή των Βαλκανίων η Ελλάδα επιδιώκει με πολύ ουσιαστικό τρόπο την εμπέδωση της σταθερότητας, της ασφάλειας και τη διαμόρφωση συνθηκών ανάπτυξης.
Άλλωστε, τα τελευταία χρόνια ακολουθούμε μία πολιτική στην οποία έχουμε αναφερθεί πολλές φορές στο παρελθόν ως Ελληνική Κυβέρνηση. Μια πολιτική έξι αλληλοτεμνόμενων κύκλων.
- Ο πρώτος είναι η παρουσία μας στην Ευρώπη και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
- Ο δεύτερος, τα Βαλκάνια, το αντικείμενο της σημερινής μας συζήτησης.
- Ο τρίτος κύκλος είναι οι σχέσεις μας με τις Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ.
- Ο τέταρτος, η σχέση με τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.
- Ο πέμπτος είναι η σχέση μας με την υπόλοιπη Αφρικανική Ήπειρο και τις χώρες που εγώ ονομάζω πέραν του άμεσου ορίζοντά μας, δηλαδή η Ινδία, η Ινδονησία, το Βιετνάμ, η Αυστραλία, η Ιαπωνία. Χώρες με τις οποίες έχουμε πολύ περισσότερα να μοιραστούμε από αυτά που φαίνονται στο μάτι όποιου δεν ασχολείται πολύ.
Και βεβαίως, έκτος, η σχέση της Ελλάδας και η παρουσία της στους Διεθνείς Οργανισμούς. Θυμίζω την εκστρατεία μας για το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, για την Προεδρία της Γενικής Συνέλευσης και για την Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Ερχόμαστε όμως πάλι στα Βαλκάνια. Αν το παρατηρήσετε 4 από αυτούς τους 6 κύκλους που ανέφερα και ίσως και 5, αν βάλουμε τους Διεθνείς Οργανισμούς, αλληλοτέμνονται στην περιοχή μας.
Και θα μου επιτρέψετε σε δύο λεπτά να περιγράψω την επίδραση αυτών των κύκλων στα Βαλκάνια και τον ρόλο της Ελλάδας.
Κατ’αρχάς οι σχέσεις μας με τους Ευρωπαίους εταίρους και φίλους, που δεν περιορίζονται μόνον στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχουν να κάνουν και με το διμερές επίπεδο και με το ρόλο μας να προσπαθούμε να βοηθήσουμε το σύνολο των βαλκανικών χωρών να ενταχθούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ήδη, είχαμε μια σημαντική επιτυχία με τις χώρες των Ανατολικών Βαλκανίων και οφείλω να θυμίσω ότι ο σημερινός μας εκλεκτός προσκεκλημένος (σημ: ο πρώην Πρωθυπουργός της Γαλλίας Ντομινίκ Ντε Βιλπέν) ήταν από αυτούς που δημιούργησαν και ήταν παρών στην Ατζέντα 2003.
Εμείς, η Ελλάδα, η παλαιότερη χώρα-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην περιοχή, μία χώρα προσηλωμένη στο Διεθνές Δίκαιο, στο ευρωπαϊκό δίκαιο, στις διεθνείς συμφωνίες, επιλέξαμε κάτι που δεν ήταν καθόλου αυτονόητο τότε, να λειτουργήσουμε ως γέφυρα των Βαλκανίων προς την Ευρώπη.
Πάρα πολλές φωνές ακούστηκαν, μερικές ακούγονται ακόμα και σήμερα, που οδηγούν την Ελλάδα σε έναν ρόλο περιθωριοποίησης, ένα ρόλο φοβικό και αμυντικό απέναντι στη Βαλκανική Χερσόνησο. Σωστά νομίζω, το ευρύτερο ελληνικό πολιτικό σύστημα επέλεξε μια άλλη, πολύ σοφότερη και πολύ ευρύτερων οριζόντων πορεία.
Και νομίζω ότι η ορθότητα αυτής της επιλογής επιβεβαιώνεται από τα τελευταία γεγονότα, που θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια και τη σταθερότητα της ευρωπαϊκής ηπείρου.
Αναφέρομαι βεβαίως στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και θέλω να πω ότι απέναντι σε αυτό το φαινόμενο του πολέμου τον 21ο αιώνα στην ευρωπαϊκή ήπειρο οφείλουμε να έχουμε όλοι ένα σαφές αφήγημα:
Ότι ο αναθεωρητισμός δεν είναι αποδεκτός στον 21ο αιώνα. Και οι συμπεριφορές που παραβιάζουν το Διεθνές Δίκαιο και απειλούν τη γεωπολιτική ισορροπία και σταθερότητα και διαταράσσουν τα συμπεφωνημένα σύνορα, δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτά τον 21ο αιώνα. Ειδικά σε ένα χρόνο, φέτος, που γιορτάζουμε τα 20 χρόνια από την Ατζέντα της Θεσσαλονίκης.
Δεν πρέπει να επιτρέψουμε λοιπόν σε άλλες δυνάμεις, σε αναθεωρητικές δυνάμεις, να υπονομεύσουν την εύθραυστη σταθερότητα μιας ιστορικά ευαίσθητης περιοχής.
Θυμίζω επίσης ότι ο τρίτος κύκλος, που περιέγραψα προηγουμένως, είναι ο κύκλος που αφορά τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και το ΝΑΤΟ. Και αυτός ο κύκλος αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα για το βαλκανικό χώρο μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, τόσο σε στενά στρατιωτικό πλαίσιο, όσο και σε ευρύτερο γεωπολιτικό πλαίσιο ισορροπίας του.
Το ΝΑΤΟ και η συμμετοχή πολλών βαλκανικών χωρών στη συμμαχία λειτουργεί σαν επιταχυντής εξελίξεων και παράγων σταθερότητας.
Ένας παράγων που επίσης πρέπει να λάβουμε υπόψη μας είναι ο ενεργειακός εφοδιασμός της Ευρώπης. Η Ευρώπη υιοθετώντας την στρατηγική πυξίδα για την ασφάλεια και την άμυνα προβάλλει στην περιοχή μας τη θέλησή της να διαδραματίσει ρόλο ως παράγοντας σταθερότητας και αποτροπής.
Και η δική μας στενή συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες ανέδειξε την Αλεξανδρούπολη – μέχρι τότε νομίζω άγνωστη πόλη στο διεθνές γεωπολιτικό στερέωμα – σε κομβικό σημείο, ιδιαίτερα για την αντιμετώπιση ζητημάτων του ενεργειακού εφοδιασμού της κεντρικής και της ανατολικής Ευρώπης.
Διότι, όπως η Ελλάδα, έτσι και όλες οι χώρες πια υποστηρίζουν ανεπιφύλακτα τη διαφοροποίηση των πηγών, των προμηθευτών και των διαδρομών ενέργειας προς την κεντρική και στην ανατολική Ευρώπη.
Η σύνδεση και η ενσωμάτωση της ελληνικής αγοράς με άλλες χώρες της νοτιοανατολικής Ευρώπης είναι νομίζω πρωταρχικής πια, καίριας σημασίας, για τη σταθερότητα και τις οικονομίες τους. Και ο ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει η Ελλάδα ως ενεργειακός κόμβος από νότο προς βορρά, οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης ρευστοποιημένου φυσικού αερίου στην Αλεξανδρούπολη, στη Ρεβυθούσα, οι αγωγοί Ελλάδος-Βουλγαρίας και Ελλάδας-Βόρειας Μακεδονίας καθώς και οι ηλεκτρικές συνδέσεις EuroAsia και Euro Africa, είναι έργα που μπορούν να ενισχύσουν πολύ σημαντικά αυτόν τον ρόλο.
Συμφωνήσαμε όλοι, ότι η διασυνδεσιμότητα είναι αποτελεσματικό μέσον για την επιτάχυνση της ανάπτυξης. Και βέβαια, δεν πρέπει να αγνοήσουμε κάτι στο οποίο νομίζω αναφέρθηκε και ο Περιφερειάρχης προηγουμένως για την κεντρική Μακεδονία. Και αυτό είναι ο ρόλος της χώρας στην αντιμετώπιση της νέας μεγάλης πρόκλησης, της κλιματικής αλλαγής.
Η Θεσσαλία, λιγότερο από 100 χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη, δείχνει με αυτά τα οποία υπέστη -και για τα οποία είμαστε όλοι δίπλα στον πληθυσμό της για να βοηθήσουμε- με τον πιο εμφατικό τρόπο τους τεράστιους κινδύνους που η κλιματική αλλαγή μπορεί να δημιουργήσει. Και υπογραμμίζει επίσης με τον πιο εμφατικό τρόπο την τεράστια ανάγκη για διασυνοριακή και διακρατική συνεργασία για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων.
Και σε αυτό νομίζω ότι η πατρίδα μας είδε καθαρά και είδε μπροστά. Θα μου επιτρέψετε να σας αναφέρω ένα μικρό παράδειγμα, τη συμφωνία μας με τις Ηνωμένες Πολιτείες για να διοργανώσουμε την 9η Διεθνή Διάσκεψη Our Ocean Conference 2024, που αφορά τα θέματα περιβάλλοντος εστιασμένα κυρίως στη θάλασσα. Η Ελλάδα ζει και αναπνέει από τη θάλασσα.
Νομίζω ότι η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, των παραμέτρων και των συνεπειών της, θα κρίνει το μέλλον της ανθρωπότητας.
Καταλήγω: Η στρατηγική για την Νοτιοανατολική Ευρώπη καθορίζει τα επόμενα βήματα της πολιτικής μας και μας οδηγεί στην αντιμετώπιση και άλλων κινδύνων και προκλήσεων: Εξτρεμισμός, τρομοκρατία, εμπορία ανθρώπων, ξενοφοβία, αντισημιτισμός. Για όλα αυτά η Ελλάδα έχει ρόλο και λόγο στην ευρύτερη περιοχή μας. Και μάλιστα πρωτεύοντα ρόλο.
Η συνεργασία, η αλληλοκατανόηση, ο Ευρωατλαντικός δρόμος, αλλά και η Δημοκρατία, η δημιουργία στέρεων θεσμών, η συμμετοχή στο περήφανο ευρωπαϊκό οικοδόμημα, είναι ο δρόμος που οδηγεί σε ένα καλύτερο μέλλον την πατρίδα μας και την περιοχή μας. Σας ευχαριστώ πολύ.
Απαντήσεις του ΥΕΘΑ Ν. Δένδια σε ερωτήσεις
Απαντώντας επίσης σε ερώτηση του συντονιστή της συζήτησης, δημοσιογράφου Alasdair Ross, σχετικά με την Τουρκία και τον Πρόεδρο Ερντογάν, ο κ. Δένδιας ανέφερε:
Κατά πρώτον, σε ό,τι αφορά τον Πρόεδρο Ερντογάν, επιτρέψτε μου να πω ότι είμαστε από τους ελάχιστους στην Ευρώπη, και ίσως και παγκοσμίως, που προβλέψαμε με ακρίβεια ότι ο Πρόεδρος Ερντογάν θα επανεκλεγεί.
Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες και στις Ηνωμένες Πολιτείες η κατανόηση ήταν ότι θα νικούσε η αντιπολίτευση. Και έλεγα τότε στους συναδέλφους μου ότι αυτό δεν θα συνέβαινε. Και εάν συνέβαινε δεν θα ήταν απαραίτητα προς το καλύτερο, διότι η αντιπολίτευση στην Τουρκία δεν είχε σαφή θέση στο θέμα της εξωτερικής πολιτικής.
Και επιτρέψτε μου να θυμηθώ ότι όταν ο Πρόεδρος Ερντογάν έλεγε ότι «η Τουρκία ίσως εισβάλει στα νησιά» η αντιπολίτευση αντί να αντιδράσει έλεγε «το λες αλλά δεν το κάνεις».
Θεωρούμε λοιπόν ότι η επανεκλογή του Προέδρου Ερντογάν δεν ήταν απαραίτητα κάτι κακό για την Ελλάδα, δεν ήταν απαραίτητα κακό για την Ευρώπη και για όλο τον κόσμο και αυτό απεδείχθη διότι μετά την επανεκλογή του άλλαξε πορεία.
Όμως τι αντιμετωπίζουμε; Αντιμετωπίζουμε την τελευταία θητεία του Προέδρου Ερντογάν και ξέρουμε ότι ο Πρόεδρος Ερντογάν είναι ένας άνθρωπος με μεγάλες φιλοδοξίες. Θα ήθελε να δει τον εαυτό του στο ίδιο επίπεδο με τον Ατατούρκ ή και αν θέλετε πιο ψηλά από αυτόν.
Και αυτή είναι η τελευταία του ευκαιρία να αφήσει τη σφραγίδα του στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Σε ποιο πλαίσιο; Αυτό είναι το θέμα. Αν ο Πρόεδρος Ερντογάν και το τουρκικό κατεστημένο συνειδητοποιήσουν ότι για να προχωρήσουμε προς τα εμπρός πρέπει να καταλάβουν ότι υπάρχουν κανόνες σε αυτό το παιχνίδι, όπως λένε και οι Αμερικανοί. Τι σημαίνει αυτό; Διεθνές δίκαιο, Δίκαιο της Θάλασσας κλπ. Και κάθε συζήτηση πρέπει να λάβει υπόψη της αυτό το πλαίσιο, εντός αυτού του πλαισίου πρέπει να εξελιχθεί και οι συμμετέχοντες πρέπει να σεβαστούν ότι η άλλη χώρα έχει διεθνώς αναγνωρισμένα σύνορα, Η κυριαρχία δεν είναι κάτι το οποίο το συζητάμε στην Ευρώπη.
Τότε υπάρχει δρόμος προς τα εμπρός για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Υπάρχουν τεράστιες ευκαιρίες, τρομακτικές ευκαιρίες και για τους δύο, αν βεβαίως καταλήξουμε σε ένα σημείο κοινής κατανόησης με την Τουρκία.
Αυτή η κατανόηση, επιτρέψτε μου να ανοίξω μια παρένθεση, περιλαμβάνει και την επίλυση του Κυπριακού Ζητήματος. Αν αφήσουμε το Κυπριακό Ζήτημα στην άκρη θα επιστρέψουμε και θα μολύνουμε αυτές τις ελληνοτουρκικές σχέσεις στο μέλλον.
Όμως, αν από την άλλη πλευρά η Τουρκία έχει ακόμα το όνειρο να γίνει ο τοπικός ηγεμόνας και απλά κερδίζει χρόνο λόγω των οικονομικών δυσκολιών που αντιμετωπίζει και του ζητήματος της έκθεσης της οικονομίας της Τουρκίας, τότε λυπάμαι διότι αργά ή γρήγορα θα κάνουμε βήματα προς τα πίσω και θα γυρίσουμε σε μία κατάσταση όπως αυτή που αντιμετωπίσαμε στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο το 2020-2021.
Αν θα έπρεπε να επιλέξω, θα ήλπιζα ότι θα συμβεί το πρώτο και οφείλω να πω ότι η Ελλάδα είναι έτοιμη να κάνει αυτό που της αναλογεί για να επιλύσει τη διαφορά με την Τουρκία. Και όπως πάντα λέμε χρειάζονται δύο για να χορέψουν ταγκό».
Τέλος, απαντώντας ο κ. Δένδιας σε ερώτηση του κ. Ross για το φαινόμενο των λαϊκιστικών κυβερνήσεων και ανόδου της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη, τόνισε:
Από τη δική μου οπτική παρατηρούμε μια αύξηση της ακροδεξιάς στις τελευταίες εκλογές σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες και εν μέρει και στην Ελλάδα
Επιτρέψτε μου να πω ότι το ευρωπαϊκό μοντέλο είναι το καλύτερο παράδειγμα για την προστασία της ανθρωπότητας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Βλέπουμε λοιπόν ότι η ακροδεξιά αμφισβητεί αυτό το μοντέλο και προτείνει έναν αφηρημένο «παράδεισο», χωρίς όμως να ορίζει πού βρίσκεται αυτός ο «παράδεισος». Και παίζει με τους φόβους, τους κατανοητούς φόβους των Ευρωπαίων πολιτών. Αυτή είναι μια απειλή.
Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς; Να παρουσιάσουμε το παράδειγμα μιας διαφορετικής προσέγγισης δημιουργώντας λοιπόν μια επιτυχημένη οικονομία, την έξοδο από τη βαθιά κρίση που αντιμετωπίσαμε κατά την προηγούμενη δεκαετία. Και να αποδείξουμε στην Ευρώπη ότι μια μικρή χώρα με προβληματική οικονομία μπορεί να αναδειχθεί σε ένα σύγχρονο παράδειγμα επιτυχίας, με την παράλληλη προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
