Για τα μέτρα που ανακοίνωσε χθες (16/8) ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης και για την οπαδική βία μετά τα αιματηρά επεισόδια στη Νέα Φιλαδέλφεια μίλησε ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Γιάννης Οικονόμου.
Αναλυτικά όσα δήλωσε:
Για να ερμηνεύσουμε, όσα ανακοινώθηκαν χθες, πρέπει να συμφωνήσουμε στην προσέγγιση του προβλήματος, το οποίο είναι η ανάγκη αντιμετώπισης βίαιων και παραβατικών συμπεριφορών με αθλητικό υπόβαθρο. Αυτό είναι που έχουμε μπροστά μας, που εκδηλώθηκε μπροστά μας με τραγικό τρόπο πριν από δέκα μέρες.
Έχουμε να αντιμετωπίσουμε φαινόμενα βίας και παραβατικότητας με αθλητικό υπόβαθρο, που δεν συνδέονται μόνο με τον αθλητισμό, δεν συμβαίνουν κυρίως μέσα στα γήπεδα -θα έλεγα ότι τα τελευταία πέντε χρόνια συμβαίνουν κυρίως εκτός των γηπέδων και πολλές φορές και σε μέρες που δεν έχουμε αθλητικά γεγονότα- και απαιτείται μια ολιστική αντιμετώπισή τους, με δράσεις και παρεμβάσεις σε μια σειρά από τομείς που έχουν να κάνουν και με τους ελέγχους αυτών που έρχονται στα γήπεδα, και με τις αναγκαίες παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν για να εφαρμοστεί το νομοθετικό πλαίσιο που έχουμε, και με την έρευνα και με την συνολική αντιμετώπιση από την πλευρά των Αρχών αυτού του είδους των οργανώσεων και των διασυνδέσεων που έχουν με άλλες μορφές εγκλήματος.
Στο πλαίσιο, λοιπόν, αυτό χθες υπήρξε μία διευρυμένη σύσκεψη, η ανακοίνωση κάποιων μέτρων, τα οποία έρχονται συμπληρωματικά στα όσα έχουν γίνει μέχρι τώρα,. Συμπληρωματικά και ακόμα πιο παρεμβατικά στην εφαρμογή ενός νομικού πλαισίου που έχουμε ψηφίσει και διαμορφώσει τα προηγούμενα χρόνια και έφερε ήδη αποτελέσματα. Γιατί η πραγματικότητα είναι ότι έχουν γίνει βήματα.
Τα μέτρα που ανακοινώσαμε πριν από ενάμιση χρόνο είχαν το θετικό τους αντίκτυπο. Δεν εξαφάνισαν την παραβατικότητα, ούτε μπορεί να πει κάποιος ότι η αυστηροποίηση των ποινών μόνη της ή κάποιο μέτρο μόνο του μπορεί να εξαφανίσει την εγκληματικότητα ή την παραβατικότητα. Με την ίδια λογική έχουμε ποινές ισόβιας κάθειρξης σε ό,τι αφορά στις ανθρωποκτονίες, εξακολουθούν όμως να γίνονται ανθρωποκτονίες. Το αυστηρό μέτρο είναι κάτι αναγκαίο, πολύ χρήσιμο, πρέπει να εφαρμόζεται, όμως η αυστηρή ποινή από μόνη της δεν αρκεί να εξαφανίσει τις συμπεριφορές παραβατικότητας.
Τα μέτρα που πήραμε, με αιτία την δολοφονία του Άλκη, είχαν ως αποτέλεσμα πρώτα από όλα να συλληφθούν οι ένοχοι, να είναι στην φυλακή με βαριές ποινές. Δεύτερον, ψηφίσαμε έναν αθλητικό νόμο, με αφορμή αυτό το γεγονός, που μας δίνει την δυνατότητα να εφαρμόζουμε και να επιβάλλουμε αυστηρές ποινές όταν γίνονται επεισόδια μακριά από τα γήπεδα και μακριά από τις μέρες τέλεσης των αθλητικών γεγονότων. Δεν είχαμε τέτοια εργαλεία στα χέρια μας. Αν δεν είχαμε αυτό το νόμο, δεν θα μπορούσαμε να βάλουμε στη φυλακή τους δολοφόνους του Άλκη.
Έχουν υπάρξει πάρα πολλές αποτροπές συγκρούσεων με αθλητικό υπόβαθρο σε γειτονιές της Αθήνας, πάρα πολλές παρεμβάσεις, προσαγωγές, εντοπισμοί ανθρώπων οι οποίοι έχουν παραβατικές συμπεριφορές και επιχειρούσαν να εισέλθουν σε αγωνιστικούς χώρους και να δημιουργήσουν επεισόδια. Θέλω να πω κάτι γενικότερο, όχι ως δικαιολογία ή άλλοθι: οι επιτυχίες της ΕΛ.ΑΣ, που είναι πολύ περισσότερες από τις αστοχίες της, θεωρούνται -και έτσι πρέπει να είναι- από την οργανωμένη κοινωνία ως κάτι αυτονόητο, ως μια υποχρέωση.
Η ΕΛ.ΑΣ. οφείλει να αντιμετωπίζει καθημερινά το έγκλημα, την παραβατικότητα σε όλες τις διαστάσεις, και να εμπνέει αίσθημα προστασίας του πολίτη. Όταν εκδηλώνονται οι αστοχίες, εκεί που εκδηλώνονται, πρέπει να τις αντιμετωπίζουμε, να τις αναγνωρίζουμε, να μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλο μας. Δεν πρέπει, όμως, να μηδενίζουμε συνολικά την προσπάθεια και το έργο που γίνεται. Ναι, χρειάζονται πολύ περισσότερα πράγματα, επιπλέον δράση, ακόμα βαθύτερη ολιστική προσέγγιση, να προσθέσουμε βήματα και δράσεις, να δούμε που έχει χαλαρώσει η αντιμετώπιση της πολιτείας, με βάση το ψηφισμένο νομοθετικό πλαίσιο. Αυτό, όμως, δεν πρέπει να μας οδηγήσει σε ισοπέδωση ή σε μια παραδοχή της λογικής ότι τίποτα δεν έχει γίνει.
Η Αστυνομία θα καταστρώσει τα κατάλληλα εκείνα επιχειρησιακά σχέδια που θα απαντήσουν στις οποιεσδήποτε ανάγκες και στις οποιεσδήποτε προκλήσεις έχουμε να αντιμετωπίσουμε. Όποτε η Αστυνομία κρίνει ότι πρέπει να κάνει χρήση του δικαιώματός της, και εν πάση περιπτώσει αυτού στο οποίο υπήρξε και ομοφωνία και απ’ όλους τους συμμετέχοντες στην χθεσινή σύσκεψη -σε ό,τι αφορά την διάσταση αντιμετώπισης της βίας, τις πρωτοβουλίες της Πολιτείας, τα μέτρα που θα λάβει η Πολιτεία, υπήρξε ομοφωνία και συναίνεση απ’ όλους τους συμμετέχοντες στην χθεσινή σύσκεψη- ότι οι αγώνες που είναι κάποιας επικινδυνότητας ή έχει την πληροφόρηση ότι πρέπει να παρέμβει, με το κατάλληλο επιχειρησιακό σχέδιο θα αναπτύξει τις επαρκείς δυνάμεις που απαιτούνται, προκειμένου να κάνει την δουλειά της. Είναι μία ουσιαστική απάντηση, που αφορά στα μέτρα τα οποία θα αρχίσουμε να εφαρμόζουμε από το αμέσως επόμενο διάστημα και στον έλεγχο, στην πρόσβαση στα γήπεδα , όχι σε όλες τις θύρες, όχι σε όλα τα παιχνίδια, όχι σε κάθε αγωνιστική. Θα γίνεται εκεί που επιχειρησιακά θα κριθεί ότι πρέπει να γίνει.
Δεν κρυφτήκαμε πίσω απ’ το δάχτυλό μας, βγήκαμε από την πρώτη στιγμή με πολύ καθαρό τρόπο και είπαμε ότι ήταν κάτι ανεπίτρεπτο, που δεν έπρεπε να συμβεί. Έχει ξεκινήσει μία διαδικασία διερεύνησης και απόδοσης των ευθυνών η οποία θα γίνει με αντικειμενικότητα, με τον τρόπο που επιβάλλεται να γίνει, με τις σωστές και προβλεπόμενες διαδικασίες, χωρίς να συγκαλύψουμε κάτι. Με απώτερο στόχο πρώτον να εκπέμψουμε το μήνυμα της απόδοσης των ευθυνών με αποφασιστικότητα και δικαιοσύνη -γιατί αυτό είναι και ουσιαστικό και συμβολικό- και δεύτερον, να εντοπίσουμε τις αδυναμίες, είτε αυτές έχουν να κάνουν με διαδικασίες, με δομές, με συγκεκριμένες λειτουργίες, ούτως ώστε να μην ξαναβρεθούμε σε αντίστοιχη περίπτωση στο μέλλον: να μην μπορούμε να διαχειριστούμε σωστά πληροφορίες και να μην μπορούμε να ανταπεξέλθουμε επιχειρησιακά με επάρκεια σε πράγματα για τα οποία η ΕΛ.ΑΣ. στο παρελθόν, σε πολλές άλλες περιπτώσεις έχει αποδείξει ότι έχει ανταπεξέλθει με επάρκεια.
Πολύ σύντομα, με την πορεία εξέλιξης της Ε.Δ.Ε. και με τα στοιχεία που έρχονται επιφάνεια, θα έχουμε περισσότερες εξελίξεις στο κομμάτι της απόδοσης των ευθυνών. Είπα από την πρώτη στιγμή ότι δεν σταματάει εκεί, ούτε αφορά μόνο τις συγκεκριμένες αποφάσεις. Θα προχωρήσει σε βάθος, μέχρι εκεί που απαιτείται ανάλογα με τα ευρήματα που μας δείχνει η εσωτερική έρευνα που γίνεται στο επίπεδο της ΕΛ.ΑΣ., σε χρόνο που δεν είναι πολύ μακρινός από τώρα που μιλάμε.
Πρέπει να μείνουμε μακριά από ισοπεδωτικές λογικές. Δεν είναι αλήθεια και είναι άδικο για την ΕΛ.ΑΣ. να χαρακτηρίζεται συνολικά η προσφορά, η αποτελεσματικότητά της, η επιχειρησιακή της επάρκεια, από μία άστοχη διαχείριση. Είναι η ίδια Αστυνομία που εκείνο το βράδυ συνέλαβε 104 σκληρούς ακροδεξιούς χούλιγκαν, που εκείνη την εβδομάδα κατάφερε να περιφρουρήσει γεγονότα αθλητικά σε ένα βεβαρυμμένο πλαίσιο. Οι αστοχίες πρέπει να επισημαίνονται, αλλά δεν πρέπει να μας οδηγούν σε ισοπέδωση, σε ισοπεδωτικές κριτικές και απαξίωση.
Δέκα μέρες μετά την ανάληψη των καθηκόντων μου βρεθήκαμε αντιμέτωποι με μία αλληλουχία επιχειρησιακών λαθών-επιχειρησιακών αστοχιών. Η δική μου ευθύνη, έτσι όπως την αντιλαμβάνομαι, είναι να δουλέψουμε σκληρά με τους άντρες και τις γυναίκες της ΕΛ.ΑΣ., προκειμένου και να αναδείξουμε τι έγινε, να αποδώσουμε δικαιοσύνη και να κάνουμε όλες εκείνες τις αναγκαίες παρεμβάσεις σε πολλά επίπεδα έτσι ώστε να βελτιωνόμαστε συνεχώς και να φτάσουμε στο επίπεδο που πρέπει να είμαστε. Χωρίς να απαξιώνουμε, χωρίς να μηδενίζουμε, κάνοντας αναγκαίες διορθωτικές κινήσεις, είτε αυτές έχουν να κάνουν με το επίπεδο ενδεχομένως ενίσχυσης δομών, της αναδιοργάνωσης δομών, της ενίσχυσης σε τεχνολογικά μέσα, είτε της αντιμετώπισης της εγκληματικότητας διαφόρων επιπέδων, που έχει να κάνει με την καθημερινότητα του πολίτη. Η Ελληνική Αστυνομία έχει συνδρομή σχεδόν σε κάθε έκφραση και επίπεδο της ζωής και της καθημερινότητας του Έλληνα πολίτη. Από τη συνδρομή στα ζητήματα της φύλαξης των συνόρων μας, από μια σειρά από διαδικασίες απαραίτητες για την εύρυθμη λειτουργία του κράτους, μέχρι θέματα που έχουν να κάνουν με την ποιότητα ζωής στην καθημερινότητα, την ασφάλεια σε όλα τα επίπεδα. Γίνεται σπουδαία δουλειά. Είναι προφανές ότι συνεχώς θα πρέπει να εξελισσόμαστε, να βελτιωνόμαστε, να παρέχουμε το μέγιστο δυνατό επίπεδο ασφάλειας, να εμπεδώσουμε το αίσθημα ασφάλειας και προστασίας του πολίτη. Και εδώ χρειάζονται συνεχώς προσαρμογές και βελτιώσεις σε μία σειρά από ζητήματα. Αυτή είναι η δουλειά μας. Αυτό είναι το προσωπικό μας σχέδιο. Αυτές είναι οι πολιτικές μας προτεραιότητες σε όλα αυτά τα επίπεδα.
Δε συμφωνώ με αυτήν την αντίληψη ότι, όταν παρατηρείται μία αστοχία, δεν δουλεύει τίποτα ή όλα πάνε στραβά ή έχουμε ένα διαλυμένο σώμα. Δεν είναι αλήθεια. Δεν αποδέχομαι αυτή τη λογική. Είναι η Ελληνική Αστυνομία που βοήθησε να γίνουν οι εκκενώσεις στις πυρκαγιές, που βοηθάει στις αποτροπές και στις συλλήψεις διακινητών παράνομων μεταναστών, που είναι αντιμέτωπη με την μικροεγκληματικότητα και με τα μεγάλα εγκλήματα συνεχώς. Το γεγονός ότι γίνονται και λάθη που στοιχίζουν, δε σημαίνει ότι πρέπει να την απαξιώνουμε. Δε σημαίνει ότι πρέπει να τα κουκουλώνουμε. Δε σημαίνει ότι πρέπει να λέμε δεν έγινε και τίποτα πάμε παρακάτω. Οφείλουμε πάντα να είμαστε πολύ ψηλά στα στάνταρντς παροχής προστασίας και ασφάλειας στην ελληνική κοινωνία. Όμως το γεγονός ότι την περασμένη Δευτέρα, στο γήπεδο της ΑΕΚ, έγινε μια αλληλουχία απίστευτων λαθών -για τα οποία επαναλαμβάνω θα αποδοθούν ευθύνες και τίποτα δε θα συγκαλυφθεί- δεν πρέπει να μας οδηγεί στην αντίληψη ότι έχουμε μια διαλυμένη Αστυνομία ή ότι δεν έχει γίνει τίποτα τα προηγούμενα χρόνια. Έγιναν λάθη, θα τα επισημάνουμε, θα τα διορθώσουμε. Θα φτάσουμε στο επίπεδο που όλοι θέλουμε. Αλλά πάντοτε θα αποδίδουμε τις ευθύνες και θα φροντίζουμε έτσι ώστε η Ελληνική Αστυνομία να ανταπεξέρχεται στις απαιτήσεις των πολιτών για ασφάλεια και προστασία.
Υπήρχαν πληροφορίες στην Ελληνική Αστυνομία που δεν τις διαχειρίστηκαν σωστά . Δεν έφτασαν στο δικό μου το επίπεδο ποτέ. Έχω ξεκαθαρίσει από την πρώτη στιγμή ότι δεν έφτασε στο δικό μου το επίπεδο η πληροφορία εκκίνησης Κροατών οπαδών, παρά την απαγόρευση για να έρθουν στη χώρα μας, ούτε όλες αυτές οι πληροφορίες.
Το σύνολο της διαχείρισης της πληροφορίας που ήταν διαθέσιμη στην Ελληνική Αστυνομία -πως την διαχειρίστηκαν πώς την αξιολόγησαν, πως διοχετεύτηκε σε όλα τα επίπεδα- είναι σαφές ότι υπήρξε προβληματικό εκ του αποτελέσματος και διερευνάται και μέσα από την αντίστοιχη έρευνα. Όταν έρχεται μία πληροφορία τόσο καθαρή, θα περίμενα και εγώ, ως πολίτης και ως πολιτικός προϊστάμενος, μια πιο αυτοματοποιημένη και απλή διαδικασία. Όταν έχεις μία συγκεκριμένη πληροφόρηση και σου λέει ότι αυτά τα αυτοκίνητα με αυτές τις πινακίδες έρχονται, θα περίμενε κανείς να σηκώσει ένα τηλέφωνο και να πει βρείτε τους κατά την διάρκεια της διαδρομής και σταματήστε τους. Αυτό δεν έγινε. Χάθηκε σε μία αλληλουχία γραφειοκρατικής ασάφειας, καθυστέρησης, λαθεμένης διαχείρισης πληροφορίας. Ήταν μία αλληλουχία λαθών, την οποία οφείλουμε να αναδείξουμε, να επισημάνουμε και να αποδώσουμε ευθύνες. Η Ελληνική Πολιτεία και το ελληνικό κράτος έχουν μία Αστυνομία η οποία κράτησε πολλά φορές όρθιο το κράτος σε δύσκολες στιγμές, δίνει καθημερινά μάχη με την εγκληματικότητα. Οι άνδρες και γυναίκες αστυνομικοί που βρίσκονται στο πεδίο, οι επιτελικοί τους, οι αξιωματικοί είναι ένας οργανισμός που έχει προβλήματα -είμαστε εδώ να τα αντιμετωπίζουμε με σχέδιο- και σε ότι αφορά το δόγμα της εσωτερικής ασφάλειας και σε ό,τι αφορά την ενίσχυση και σε ό,τι αφορά την οργάνωση των δομών.
Σύντομα θα έχουμε αποτελέσματα, είναι μία διαδικασία η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία που έχουμε στα εγκληματολογικά εργαστήρια, το σύνολο της Ελληνικής Αστυνομίας θα κάνει αυτό που πρέπει. Με την ευκαιρία, θα ήθελα να πω πως πρέπει όλοι να δείξουν μεγαλύτερη αυτοσυγκράτηση στις πληροφορίες και στα στοιχεία που κοινοποιούνται για την πρόοδο των ερευνών. Ακούω και βλέπω και διαβάζω να λέγονται διάφορα πράγματα. Θα συνιστούσα μεγαλύτερη αυτοσυγκράτηση. Είναι μία επίπονη, ευαίσθητη και κρίσιμη διαδικασία αυτή της ανάλυσης των δεδομένων που έχουμε από τα εγκληματολογικά εργαστήρια της Ελληνικής Αστυνομίας και καλό είναι όλοι να κρατούν χαμηλότερους τους τόνους.
Με αφορμή το τραγικό περιστατικό ζητήσαμε και πήραμε στοιχεία. Τα τελευταία δυόμιση χρόνια έχουν γίνει 16 μείζονος σημασίας περιστατικά βίας και παραβατικότητας σε όλη την Ευρώπη σε αθλητικά γεγονότα, πριν από ένα χρόνο στην Ιταλία, στο περσινό τελικό ChampionsLeague στην Γαλλία.
Χθες ο Πρωθυπουργός, σε συνάντηση με τον Πρόεδρο της UEFA ζήτησε -και το υιοθέτησε ο πρόεδρος της UEFA- να υπάρξει ένα Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο τέτοιου είδους βίαιων συμπεριφορών παραβατικότητας από ομάδες οπαδών, από συμμορίες από εγκληματικές οργανώσεις -γιατί περί αυτού πρόκειται- που θα δώσει ακόμη μεγαλύτερη δυνατότητα στις χώρες και στην συνεργασία μεταξύ των αρχών να αντιμετωπίζουν τέτοιου είδους περιστατικά και προβλήματα.
Έχει σημασία το γεγονός ότι οι τέσσερις ομάδες του ελληνικού ποδοσφαίρου που συμμετείχαν χθες στη διευρυμένη σύσκεψη -είμαι βέβαιος ότι το ίδιο θα ισχύει και με άλλα ιστορικά σωματεία- έχουν αντιληφθεί ότι πρέπει όλοι μαζί να κάνουμε, ο καθένας στο πεδίο του ρόλου του και των αρμοδιοτήτων του, αυτό που χρειάζεται για να αντιμετωπίσουμε περισσότερο αποτελεσματικά το φαινόμενο της βίας και της παραβατικότητας με αθλητικό υπόβαθρο.
Για το ζήτημα, για παράδειγμα, του ελέγχου από την Αστυνομία στις θύρες και στις εισόδους, όπου εκτιμηθεί ότι χρειάζεται κάτι τέτοιο, δεν υπήρξε απλώς συναίνεση και ομοφωνία. Θα έλεγα ότι περίπου οι ίδιοι οι Πρόεδροι των ΠΑΕ το ζήτησαν από τη Πολιτεία. Είναι σημαντικό να γνωρίζουν οι φίλαθλοι των ομάδων -και είμαι βέβαιος ότι η συντριπτική πλειοψηφία των φιλάθλων το αποδέχεται αυτό- ότι αυτό δεν αποτελεί απλώς μία άποψη της Κυβέρνησης. Αποτελεί ταυτόχρονα και αίτημα, πεδίο συμφωνίας των ίδιων των ομάδων. Είναι σημαντικό να γνωρίζουν ότι οι ιδιοκτήτες των ομάδων και τα στελέχη των ομάδων και των σωματείων, που ακολουθούν και αγαπούν, πιστεύουν ότι αυτός είναι ο ορθολογικός και ο σωστότερος τρόπος για να προφυλάξουν τις επενδύσεις τους, το άθλημα που βλέπουμε και αγαπάμε. Η χθεσινή διευρυμένη συνάντηση, σε αυτήν την έκταση και με αυτό το βαθμό συναίνεσης και καθαρότητας σε ό,τι αφορά την αντίληψη, δεν ήταν κάτι που το είχαμε ξαναδεί στο παρελθόν και νομίζω έχει τη σημασία του.
Μίλησα από την πρώτη στιγμή με την οικογένεια του Μιχάλη. Οι άνθρωποι περιμένουν να αποδοθεί δικαιοσύνη και, επαναλαμβάνω, θα κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας να αποδοθεί δικαιοσύνη και σε ό,τι αφορά το δολοφόνο αλλά και σε ό,τι αφορά τη συμμετοχή και την καθοδήγηση όλων αυτών. Προφανώς πρέπει να βρούμε και θα κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να βρούμε ποιος τον σκότωσε.
Βρίσκονται οι έρευνες σε εξέλιξη και θέλω να είμαι πάρα πολύ προσεκτικός σε αυτά που λέω και καλώ όλους να είναι προσεκτικοί. Με εμπιστοσύνη στις δυνατότητες αξιοποίησης των διαθέσιμων στοιχείων θα κάνουμε ότι είναι δυνατόν -και με τα στοιχεία που έχουμε και με παράλληλες διαδικασίες που εξελίσσονται σε άλλα επίπεδα- προκειμένου να εντοπίσουμε τον δολοφόνο. Όμως ένοχος δεν είναι μόνο ο δολοφόνος. Ευθύνες υπάρχουν και θα τις αποδώσει η ελληνική δικαιοσύνη σε κάθε εμπλεκόμενο. Στην δίκαιη δίκη που δικαιούνται, όλοι οι κατηγορούμενοι που συμμετείχαν και οργάνωσαν αυτή την δολοφονική επιδρομή στο γήπεδο της ΑΕΚ, θα αντιμετωπίσουν το βάρος των πράξεών τους.
Η Αντιπολίτευση έχει μία δική της οπτική σε ό,τι αφορά στην αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων. Μια οπτική, την οποία είχαν αναδείξει και ακολούθησαν με πολύ φανατισμό και υψηλούς τόνους και κατά την διάρκεια της προηγούμενης κυβερνητικής μας θητείας, σε μια σειρά από γεγονότα. Η δική μας οπτική και προσέγγιση πολιτικής ευθύνης είναι να μην συγκαλύπτουμε τα πράγματα, να μην τα κρύβουμε κάτω από το χαλί, να κάνουμε γενναία την αυτοκριτική μας -όπου χρειάζεται και όπου απαιτείται- και κυρίως με παρεμβάσεις να αντιμετωπίζουμε τις παθογένειες έτσι ώστε να βελτιωνόμαστε συνεχώς σε κάθε επίπεδο και να μην επαναλαμβάνονται τα ίδια λάθη. Είναι δύο διαφορετικές προσεγγίσεις, δύο διαφορετικές πολιτικές φιλοσοφίες οι οποίες κρίνονται από την κοινωνία που μας παρακολουθεί και μας αξιολογεί.
