Με κάθε επισημότητα και μέσα σε κλίμα βαθιάς συγκίνησης τιμήθηκε σε περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης η 83η επέτειος της Μάχης των Οχυρών.
Στον Εχίνο της Ξάνθης, στο οχυρό Λίσσε στο Κάτω Νευροκόπι της Δράμας και στο θρυλικό οχυρό Ρούπελ στις Σέρρες, κοντά στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, στρατιωτική ηγεσία, πολιτικές αρχές και χιλιάδες απλοί πολίτες απέτισαν ελάχιστο φόρο τιμής στους γενναίους Έλληνες στρατιώτες, προστάτες των οχυρών, που μέχρι την τελευταία ρανίδα του αίματός τους κράτησαν όρθια την αμυντική γραμμή της χώρας.
Ήταν τέτοιες μέρες, πριν από ογδόντα τρία χρόνια -Απρίλιος του 1941, που τα ελληνικά στρατεύματα στην ελληνοβουλγαρική μεθόριο σφυροκοπούνταν κυριολεκτικά για τρεις συνεχόμενες μέρες από τα ναζιστικά στρατεύματα που υπερτερούσαν αριθμητικά και εξοπλιστικά. Μπορεί αυτή η άνιση μάχη να έληξε με νίκη της Γερμανίας, ωστόσο έχει καταγραφεί ως μία από τις σπουδαιότερες πολεμικές αναμετρήσεις του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Κι αυτό γιατί μια χούφτα Έλληνες υπερασπίστηκαν με ηρωισμό και αυτοθυσία τις «Μακεδονικές Θερμοπύλες», στο Ρούπελ, στο Ιστίμπεη, στο Λίσσε, στον Εχίνο και στα υπόλοιπα οχυρά της λεγόμενης «Γραμμής Μεταξά», απέναντι στις σιδηρόφρακτες ναζιστικές ορδές.
Εκ των υστέρων αποδείχθηκε ότι η «Μάχη των Οχυρών», σε συνδυασμό με τη «Μάχη της Κρήτης» που ακολούθησε, διατάραξαν τον σχεδιασμό του Χίτλερ για τη σχεδιαζόμενη επίθεση στη Ρωσία, με γνωστά ολέθρια αποτελέσματα για τη ναζιστική Γερμανία.
Χριστιανοί και μουσουλμάνοι υπερασπιστές των οχυρών
Στον Εχίνο της Ξάνθης, σε αυτό το ορεινό Πομακικό χωριό, η επέτειος της μνήμης των Οχυρών τιμήθηκε με κάθε λαμπρότητα μπροστά στο μαρμάρινο μνημείο πεσόντων στην είσοδο του οικισμού.
Το οχυρό αυτό είναι το μοναδικό σημείο, όπου υπάρχουν νεκροί χριστιανοί και μουσουλμάνοι υπερασπιστές. Αρχικά εψάλη επιμνημόσυνη δέηση για τους χριστιανούς πεσόντες από τον μητροπολίτη Ξάνθης κ. Παντελεήμονα, ενώ στη συνέχεια ο τοποτηρητής μουφτής Ξάνθης ανέπεμψε προσευχή για τους μουσουλμάνους πεσόντες στρατιώτες, υπερασπιστές του Οχυρού.
Ακολούθησε η εκφώνηση του πανηγυρικού της ημέρας από τον διοικητή του τάγματος Εθνοφυλακής Εχίνου, ο οποίος εξιστόρησε στους παρευρισκόμενους το χρονικό της άνισης μάχης και περιέγραψε τις τελευταίες στιγμές των ηρώων υπερασπιστών, ενώ παράλληλα ακουγόταν και ηχητική αναπαράσταση της μάχης.
Στη συνέχεια, κατατέθηκαν στεφάνια, από τις πολιτικές και στρατιωτικές αρχές της περιοχής, τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή και η σεμνή τελετή ολοκληρώθηκε με την ανάκρουση του Εθνικού Ύμνου.
Στο εντυπωσιακό οχυρό Λίσσε
Μέσα σε κλίμα συγκίνησης, παρουσία του διοικητή της ΧΧ Τεθωρακισμένης Μεραρχίας Υποστράτηγου Ηλία Κωστάκη, των τοπικών αρχών του Κάτω Νευροκοπίου και της Περιφερειακής Ενότητας Δράμας τιμήθηκε η 83η επέτειος της Μάχης των Οχυρών στο εντυπωσιακό οχυρό Λίσσε.
Ογδόντα τρία χρόνια μετά, το οχυρό Λίσσε, παραμένει ένα σημαντικό κέντρο ιστορικής μνήμης και αλήθειας με καθηλωτική θέα σε όλο το οροπέδιο του Κάτω Νευροκοπίου. Στην πραγματικότητα, εκείνο που χαρακτηρίζει σήμερα τον χώρο αυτό, το πιο δυνατό του σημείο, είναι το ιδιαίτερο «πάντρεμα» που έχει επιτευχθεί ανάμεσα στο χθες και το σήμερα, με τη χρήση της σύγχρονης ψηφιακής τεχνολογίας.
Ο μητροπολίτης Ζιχνών και Νευροκοπίου κ. Ιερόθεος τέλεσε επιμνημόσυνη δέηση μπροστά στο μαρμάρινο μνημείο πεσόντων, ενώ ακολούθησε κατάθεση στεφάνων και το προσκλητήριο νεκρών υπό τους ήχους ριπών πυροβόλου όπλου. Η τελετή ολοκληρώθηκε με επίσκεψη στη χελώνη του οχυρού και στην αίθουσα εικονικής πραγματικότητας (VR), όπου ο επισκέπτης μπορεί να πληροφορηθεί, με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας, τα σημαντικά ιστορικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν την περιοχή τον Απρίλιο του 1941.
Η «ναυαρχίδα» της «Γραμμής Μεταξά»
Αξίζει να σημειωθεί ότι 11 από τα συνολικά 21 οχυρά της Γραμμής Μεταξά, από τον Στρυμόνα μέχρι την Κομοτηνή, βρίσκονται σήμερα στον δήμο του Κάτω Νευροκοπίου Δράμας. Συγκεκριμένα είναι τα: Περσέκ – Μπαμπαζώρα – Μάλιαγκα – Περιθώρι – Παρταλούσκα – Ντάσαβλη – Λίσσε – Πυραμϊδοειδές – Καστίλο – Άγιος Νικόλαος – Μπρατσέβα.
Το Οχυρό Λίσσε έχει χαρακτηριστεί ως η «ναυαρχίδα» της Γραμμής Μεταξά, στο οποίο ο Ελληνικός Στρατός πολέμησε εναντίον των γερμανικών και βουλγαρικών μεραρχιών, στις 6 και 7 Απριλίου 1941. Παρά τις σφοδρές επιθέσεις των εισβολέων, τα Οχυρά της περιοχής δεν καταλήφθηκαν και παραδόθηκαν μετά την Συνθηκολόγηση της Ελλάδας.
Το Οχυρό Λίσσε πήρε το όνομά του από το παρακείμενο χωριό Λίσσε και αντίθετα το χωριό πήρε το όνομα Οχυρό, κάνοντας έτσι μια ανταλλαγή ονομάτων. Οι οχυρώσεις του αποτελούνται από τέσσερις ομάδες στοών (Χελώνες) σε όλη την έκταση του λόφου, με υπόγειες στοές που ξεπερνούν τα 950 μέτρα συνολικά. Δύο από τα συμπλέγματα στοών επικοινωνούν με υπόγειες διαβάσεις, ενώ τα άλλα δύο αποτελούν αυτόνομες αμυντικές εγκαταστάσεις.
Το Οχυρό διέθετε πολυβολεία, εγκαταστάσεις για διαμονή και αποθήκευση, δεξαμενές νερού, ηλεκτρογεννήτριες, οπλισμό και θέσεις για στρατιωτικά οχήματα. Η δύναμη του Οχυρού Λίσσε αποτελούνταν από 12 αξιωματικούς και 457 οπλίτες. Λόγω της απαραίτητης μυστικότητας και της ανάγκης για καμουφλάζ, οι εγκαταστάσεις του Οχυρού είναι δυσδιάκριτες από την εξωτερική πλευρά και η πρόσβαση σε αρκετές από τις εισόδους του είναι δύσκολη. Επισκέψιμη σήμερα είναι μόνο μια χελώνη.
Στο θρυλικό Ρούπελ
Παρουσία του αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Στρατού Αντιστράτηγου Γεώργιου Κωστίδη τιμήθηκε στο θρυλικό οχυρό του Ρούπελ, στον Προμαχωνα Σερρων, η 83η επέτειος της Μάχης των Οχυρών. Χιλιάδες επισκέπτες από πολλές περιοχές της Ελλάδας, μεταξύ τους και απόγονοι στρατιωτών που υπερασπίστηκαν τα οχυρά, αξιοποίησαν τον ζεστό ανοιξιάτικο καιρό και επισκέφθηκαν τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις του οχυρού, όπου είχαν την ευκαιρία να περιηγηθούν στις υπόγειές στοές του και στο μοναδικό μουσείο θαυμάζοντας τα εκθέματα της πλούσιας συλλογής του.
Ο μητροπολίτης Σιδηροκάστρου κ. Μακάριος τέλεσε επιμνημόσυνη δέση στο μνημείο πεσόντων και ακολούθησε κατάθεση στεφάνων και προσκλητήριο των νεκρών στρατιωτών, υπερασπιστών των οχυρών.
Το οχυρό Ρούπελ βρίσκεται σε ύψος 1339 μέτρων, πολύ κοντά στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Η 10η Απριλίου 1941, μια ημερομηνία καθοριστική όχι μόνο για τη μοίρα των οχυρών αλλά και της Ελλάδας, αποτυπώνεται φωτογραφικά και δεσπόζει στην είσοδο της κεντρικής στοάς, όπου ξεκινάει και η καταλήγει η ξενάγηση. Είναι η μέρα της παράδοσης των οχυρών από το διοικητή τους, αντισυνταγματάρχη Γεώργιο Δουράτσο στους Γερμανούς κατακτητές αξιώνοντας ταυτόχρονα «κανείς Γερμανός να μην ανέβει στο οχυρό έως ότου και οι τελευταίοι αποχωρήσουν», όπως και συνέβη.
Είχε προηγηθεί τριήμερη σκληρή πολεμική αναμέτρηση. Ο Γερμανός συνταγματάρχης που παρέλαβε το οχυρό έδωσε συγχαρητήρια στον διοικητή εκφράζοντας το θαυμασμό και την εκτίμησή του για την αντίσταση και τον ηρωισμό των Ελλήνων στρατιωτών. Τόνισε, μάλιστα, ότι για τους Γερμανούς αποτελούσε τιμή και υπερηφάνεια ότι είχαν ως αντίπαλο έναν τόσον ηρωικό στρατό. Έξω από το οχυρό ήταν παραταγμένο γερμανικό τμήμα που απέδωσε τιμές.
Δουράτσος: «Τα οχυρά δεν παραδίδονται. Καταλαμβάνονται»
Τα ιστορικά λόγια του αντισυνταγματάρχη Δουράτσου: «Τα οχυρά δεν παραδίδονται. Καταλαμβάνονται» κοσμούν την είσοδο της στοάς αποδίδοντας το μέγεθος του ηρωισμού των Ελλήνων στρατιωτών. Οι σφοδροί βομβαρδισμοί από τη μεριά των Γερμανών δεν είχαν κάμψει το ηθικό των υπερασπιστών των οχυρών.
Να σημειωθεί πως στο οχυρό Ρούπελ υπήρχαν μόνο 27 αξιωματικοί και 950 οπλίτες. Γύρω από το οχυρό υπήρχαν μόλις οκτώ πυροβόλα, μοιρασμένα στις πυροβολαρχίες του λοχαγού Κοζώνη και του ήρωα υπολοχαγού Κυριακίδη, σε καλά κρυμμένες τοποθεσίες. Οι γερμανικές στρατιωτικές δυνάμεις ήταν πάνοπλες με εξοπλισμό που υπερτερούσε αριθμητικά και τεχνολογικά έναντι των Ελλήνων.
Σε 14 νεκρούς και 38 τραυματίες ανήλθε ο αριθμός των απωλειών του οχυρού Ρούπελ, στις συνολικά τέσσερις οι ημέρες που διήρκησαν οι βομβαρδισμοί των γερμανικών στρατευμάτων. Τα οχυρά δεν καταλήφθηκαν ποτέ χάρη στο ηρωισμό των Ελλήνων υπερασπιστών τους, που μέχρι την τελευταία στιγμή πολεμούσαν με αυτοθυσία. Παραδόθηκαν μόνο όταν η διοίκηση των οχυρών είχε ήδη πληροφορηθεί για τη συνθηκολόγηση της Ελλάδας με τους Γερμανούς.
