Δεκαεννέα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τη μοιραία πτήση της κυπριακής εταιρείας Helios Airways που συνετρίβη στο λόφο κοντά στο Γραμματικό Αττικής και στην οποία, 121 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους.
Το δυστύχημα αυτό είχε συνταράξει τόσο την ελληνική, όσο και την κυπριακή κοινωνία, ενώ συγκαταλέγεται μεταξύ των αεροπορικών τραγωδιών που κίνησαν το ενδιαφέρον ειδικών και μέσων ενημέρωσης από όλο τον κόσμο.
Η υπόθεση της Helios, αποτέλεσε αντικείμενο της δημοφιλούς σειράς ντοκιμαντέρ May Day. Τα ξένα ΜΜΕ «βάφτισαν» τη μοιραία πτήση, ως «πτήση φάντασμα, καθώς επί ώρες, κανείς δεν μπορούσε να επικοινωνήσει με το πλήρωμα του αεροσκάφους.
Η απογείωση του Helios από την Κύπρο
Το αεροσκάφος Boeing 737-300 αναχώρησε εκείνο το πρωί, στις 14 Αυγούστου 2005, στις 09:07 ώρα Ελλάδας από την Λάρνακα της Κύπρου με προορισμό την Πράγα της Τσεχίας, με ενδιάμεση στάση στο αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος στην Αθήνα.
Λίγο πριν την απογείωση της Πτήσης 522, οι δύο πιλότοι δεν εκτέλεσαν τους σχετικούς καταλόγους ελέγχου και διαδικασίες προ πτήσης και ο επιλογέας του τρόπου συμπίεσης παρέμεινε στη χειροκίνητη θέση.
Κατά την άνοδο του αεροσκάφους μετά την απογείωση, στις 09:12 ώρα Ελλάδας και σε ύψος περίπου 12.000 ποδών, ήχησε η Προειδοποιητική Σειρήνα Ύψους Θαλάμου.
Αν και η αναμενόμενη αντίδραση του πληρώματος στον ήχο αυτής της σειρήνας θα ήταν να σταματήσει την άνοδο και να φορέσει τις μάσκες οξυγόνου, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι το έκανε.
Η ελληνική Επιτροπή Διερεύνησης Ατυχημάτων και Ασφάλειας Πτήσεων (ΕΔΑΑΠ) συμπέρανε στο πόρισμά της ότι οι δύο πιλότοι αντέδρασαν στο άκουσμα της σειρήνας σαν να ήταν η Προειδοποιητική Σειρήνα Διαμόρφωσης Απογείωσης, η οποία έχει τον ίδιο ήχο με την σειρήνα ύψους θαλάμου και η οποία όμως ηχεί μόνο στο έδαφος. Η λανθασμένη ερμηνεία της σειρήνας δημιούργησε σύγχυση στο πλήρωμα.
Το χρονικό της μοιραίας πτήσης του Helios
- 09:07: Το Boeing ξεκίνησε το ταξίδι για την Πράγα
- 10:37: Εισήλθε στο FIR Αθηνών αλλά δεν κατάφερε να επικοινωνήσει με τον πύργο ελέγχου του «Ελευθέριος Βενιζέλος». Όταν έγινε αντιληπτή η έλλειψη επικοινωνίας τότε ακολουθήθηκε το σχετικό πρωτόκολλο και με εντολή του Αρχηγού ΓΕΕΘΑ απογειώθηκαν δύο μαχητικά έτσι ώστε να εντοπίσουν το αεροπλάνο «φάντασμα»
- 11:06: Από την 111 Πτέρυγα Μάχης απογειώθηκαν δύο F-16 τα οποία λίγο αργότερα απέκτησαν οπτική επαφή με το Boeing.
- 11:15: Οι πιλότοι διαπίστωσαν ότι ο συγκυβερνήτης του αεροσκάφους ήταν αναίσθητος, ο κυβερνήτης δεν βρισκόταν στη θέση του ενώ φάνηκε ότι ήταν ενεργοποιημένο το σύστημα οξυγόνου. Μέχρι τότε το Boeing πετούσε με τον αυτόματο πιλότο και κατευθυνόμενο προς την Εύβοια έστριψε νότια
- 11:41: Οι πιλότοι είδαν στη θέση του κυβερνήτη τον Ανδρέα Προδρόμου
- 11:50: Σταμάτησε να λειτουργεί ο αριστερός κινητήρας
- 12:00: Σταμάτησε να λειτουργεί ο δεξιός κινητήρας
- 12:05: To Boeing συνετρίβη στην οροσειρά του Γραμματικού
Αναχαίτιση του Helios από F-16, το άτομο στο πιλοτήριο και η συντριβή
Στις 11:23 η Πτήση 522 αναχαιτίστηκε από δύο μαχητικά αεροσκάφη F-16 της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας που απογειώθηκαν από την Νέα Αγχίαλο.
Οι χειριστές των F-16 προσπάθησαν να επικοινωνήσουν οπτικά με το πλήρωμα θαλάμου διακυβέρνησης, εκτέλεσαν ελιγμούς γύρω από το αεροσκάφος και δεν παρατήρησαν καπνό, φωτιά ή ζημιά επί της ατράκτου, όπως αναφέρει το wikipedia.
Οι χειριστές των μαχητικών δήλωσαν επίσης ότι η θέση του κυβερνήτη ήταν κενή, πιθανώς επειδή είχε νωρίτερα σηκωθεί για να κοιτάξει τις ασφάλειες του ηλεκτρικού κυκλώματος, και ο συγκυβερνήτης είχε πέσει πάνω στα χειριστήρια, χωρίς να φορά μάσκα οξυγόνου.
Ο ένας χειριστής δήλωσε ακόμα ότι δεν παρατήρησε καμία κίνηση στο θάλαμο επιβατών και ότι είδε μόνο τρεις καθισμένους και ακίνητους επιβάτες που φορούσαν μάσκες οξυγόνου, καθώς και αρκετές κρεμασμένες μάσκες οξυγόνου.
Στις 11:49 ο χειριστής του F-16 παρατήρησε ένα άτομο, φορώντας στολή πληρώματος θαλάμου επιβατών και χωρίς να είναι ξεκάθαρο αν φορούσε μάσκα, να εισέρχεται στο θάλαμο διακυβέρνησης.
Η μετέπειτα έρευνα έδειξε ότι το άτομο αυτό ήταν πιθανότατα ο ιπτάμενος φροντιστής Ανδρέας Προδρόμου που κατείχε πτυχίο επαγγελματία χειριστή από το Ηνωμένο Βασίλειο. Το άτομο κάθισε στην θέση του κυβερνήτη, φόρεσε τα ακουστικά και άπλωσε τα χέρια του στον πίνακα οργάνων.
Το ίδιο λεπτό έσβησε ο αριστερός κινητήρας λόγω εξάντλησης των καυσίμων και το αεροσκάφος έγειρε προς τα αριστερά κατερχόμενο και κατευθυνόμενο βορειοδυτικά.
Στις 11:54 το άτομο στο πιλοτήριο της Πτήσης 522 εξέπεμψε τρεις φορές εκπομπή κινδύνου (MAYDAY) και στη συνέχεια άλλες δύο με πολύ εξασθενημένη φωνή. Οι εκπομπές αυτές, ωστόσο, δεν μεταδόθηκαν αφού δεν ενεργοποιήθηκε το μικρόφωνο και απλά καταγράφηκαν στον καταγραφέα ομιλίας θαλάμου διακυβέρνησης (CVR).
Στα 7.000 πόδια, το άτομο στο πιλοτήριο έκανε νεύμα στον χειριστή του F-16 ο οποίος του έκανε σήμα να τον ακολουθήσει, στο οποίο το άτομο ένευσε με τον αντίχειρα προς τα κάτω.
Στις 11:59 η πορεία της Πτήσης 522 άλλαξε σε νοτιοδυτική συνεχίζοντας τη κάθοδο, ενώ το ίδιο λεπτό έσβησε και ο δεξιός κινητήρας. Στις 12:03:32 το αεροσκάφος τελικά συνετρίβη.
Τα θύματα του Helios
Το αεροσκάφος μετέφερε 115 επιβάτες και 6μελές πλήρωμα. Από τους επιβάτες 67 θα αποβιβάζονταν στην Αθήνα και οι υπόλοιποι θα συνέχιζαν για τη Πράγα. Οι επιβάτες ήταν 93 ενήλικες και 22 άτομα κάτω των 18. 103 ήταν Κύπριοι και 12 Έλληνες υπήκοοι.
Από το σημείο συντριβής ανασύρθηκαν 118 σοροί στο μεγαλύτερο μέρος τους απανθρακωμένες από την πυρκαγιά που ξέσπασε μετά την συντριβή, ενώ 3 σοροί κάηκαν ολοκληρωτικά.
Από τις νεκροψίες προέκυψε ότι οι επιβαίνοντες είχαν καρδιακή λειτουργία κατά την ώρα της συντριβής, με την ιατροδικαστική έκθεση ωστόσο να εκτιμά ότι βρίσκονταν σε βαθύ και μη αναστρέψιμο κώμα λόγω της υποξίας. Αιτία θανάτου ήταν τα πολλαπλά τραύματα λόγω της συντριβής, καθώς και τα εκτεταμένα εγκαύματα για κάποιες σορούς.
Η αναγνώριση των πτωμάτων έγινε κυρίως από οδοντιατρικά αρχεία και μέσω σύγκρισης του DNA τους με δείγματα από συγγενείς πρώτου βαθμού.Όσα αναγνωρίστηκαν μεταφέρθηκαν και ενταφιάστηκαν στην Κύπρο.
Τι έδειξε το πόρισμα για τη συντριβή του Helios
Δεκατέσσερις μήνες μετά τη συντριβή του Boeing δημοσιοποιήθηκε το πόρισμα της Ελληνικής Επιτροπής Διερεύνησης Ατυχημάτων και Ασφάλειας Πτήσεων.
Τα αίτια της πτώσης:
- Συνυπευθυνότητα στους μηχανικούς που έλεγξαν το αεροσκάφος για την τελευταία πτήση και τους χειριστές του αεροπλάνου της πτήσης HCY522, για διόρθωση των ρυθμίσεων – κυρίως της ρύθμισης manual στο ρυθμιστή συμπίεσης. Σημειώνεται ότι για το ίδιο θέμα, η Boeing έχει ήδη αποδεχθεί, ότι στα καθοδηγητικά δεσμευτικά εγχειρίδια των μηχανικών και του συγκεκριμένου τύπου αεροσκάφους δεν υπήρχε σαφής υπόδειξη για τοποθέτηση του διακόπτη στο «manual». Επίσης στο Πόρισμα εξετάζεται το τι υπήρχε στις υποδείξεις του ανάλογου εγχειριδίου των χειριστών στο συγκεκριμένο αεροπλάνο.
- Ευθύνη στους χειριστές, επειδή δεν πραγματοποίησαν έγκαιρα τις διορθωτικές επεμβάσεις με βάση τις προειδοποιήσεις που ελάμβαναν, έχοντας όμως υπόψη τα όσα έγιναν γνωστά για τις «διπλές» ηχητικές προειδοποιήσεις και ενδείξεις, τις οποίες επίσης μετά την αεροπορική τραγωδία άλλαξε η Boeing. Αποτέλεσμα ήταν οι χειριστές σε ελάχιστο χρόνο να καταβληθούν από τα συμπτώματα υποξαιμίας και να μην έχουν τον έλεγχο.
- Το σύστημα ενεργειών του πληρώματος και η συνεννόηση μεταξύ χειριστών στο πιλοτήριο και αεροσυνοδών στην καμπίνα επιβατών (CRM), που δεν προέβλεπε καμία εκπαίδευση για ενέργειες, σε περίπτωση σοβαρού συμβάντος όπως το πέσιμο των μασκών οξυγόνου, παρά το γεγονός ότι για ώρα μετά το αεροσκάφος δεν προχωρούσε στην προβλεπόμενη άμεση κάθοδο και συνέχιζε πορεία στο ίδιο ύψος.
- Τελικό αίτιο της πτώσης, ως απόρροια των προηγουμένων, ήταν η διακοπή της λειτουργίας των κινητήρων λόγω έλλειψης καυσίμων.
H δίκη στελεχών της εταιρείας Helios
Η δίκη πέντε στελεχών της εταιρείας με κατηγορίες ανθρωποκτονίας και πρόκλησης θανάτου λόγω αλόγιστης, απερίσκεπτης ή επικίνδυνης πράξης, ξεκίνησε στη Λευκωσία, τέσσερα χρόνια μετά τη συντριβή, στις 17 Σεπτεμβρίου 2009.
Το Πρωτοδικείο Αθηνών είχε κρίνει ένοχους τους Δημήτρη Πανταζή, Γιώργο Κικκίδη, Ιάνκο Στοιμένοβ και Άλαν Ίργουιν, όλοι στελέχη της εταιρίας «Hellios», χωρίς ελαφρυντικά για τη συντριβή του αεροσκάφους.
Το Πλημμελειοδικείο επέβαλε καταδίκη ενός χρόνου για κάθε απώλεια ζωής, συν τρία χρόνια ποινή βάσης, που αφορά την ενοχή τους με την ανθρωποκτονία εξ αμελείας. Η συνολική ποινή των στελεχών της εταιρίας είναι 124 χρόνια.
Το Πλημμελειοδικείο αποσύρθηκε για να αποφασίσει κατά πόσο η ποινή θα είναι εξαγοράσιμη, όπως ζήτησαν οι συνήγοροι των καταδικασθέντων και ταυτόχρονα αν αυτή θα έχει ανασταλτικό χαρακτήρα μέχρι την εκδίκαση της έφεσης. Η πρόταση για έκτιση φυλάκισης ήταν τα δέκα έτη.
Τον Φεβρουάριο του 2013 το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων επέβαλε δεκαετείς ποινές φυλάκισης, εξαγοράσιμες έναντι 80.000 ευρώ εκάστη, σε τρεις από τους τέσσερις κατηγορουμένους.
To 2006 η Helios Airways αντικαταστάθηκε από την Αjet
Η Helios Airways ήταν ιδιωτική αεροπορική εταιρεία με έδρα την Λάρνακα Κύπρου.
Η εταιρεία ιδρύθηκε το 1999 και ήταν η πρώτη κυπριακή ιδιωτική αεροπορική εταιρεία. Ο Όμιλος Libra Holidays εξαγόρασε την εταιρεία Helios τον Νοέμβριο του 2004.
Τον Ιανουάριο του 2006 ιδρύθηκε η Αjet, θυγατρική κατά 100% της Libra, με στόχο την αντικατάσταση της Helios. Απώτερος στόχος ήταν να εξωραϊστεί το όνομα της Helios, το οποίο επλήγη από το αεροπορικό δυστύχημα της 14ης Αυγούστου 2005.
