Το νομοσχέδιο του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη για την «Αναμόρφωση και τον εκσυγχρονισμό του Σωφρονιστικού Κώδικα» έγινε δεκτό κατά πλειοψηφία στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής.
Υπέρ τάχθηκαν μόνο οι βουλευτές της ΝΔ ενώ ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ και Ελληνική Λύση επιφυλάχθηκαν για την Ολομέλεια και το ΚΚΕ μαζί με το ΜέΡΑ25 δήλωσαν ότι το καταψηφίζουν.
Νωρίτερα, οι εξωκοινοβουλευτικοί φορείς που κλήθηκαν στην αρμόδια Επιτροπή της Βουλής για να εκφράσουν τις απόψεις τους επί του νομοσχεδίου, κατέθεσαν τις δικές τους παρατηρήσεις, επιφυλάξεις αλλά και προτάσεις για βελτιωτικές αλλαγές.
Σωφρονιστικός Κώδικας: Στη σωστή κατεύθυνση, λένε οι αρμόδιοι φορείς
Αναγνωρίζοντας, καταρχήν, όλοι οι αρμόδιοι φορείς ότι το νομοσχέδιο επί της αρχής του, κινείται στη σωστή κατεύθυνση, ζήτησαν περαιτέρω διευκρινήσεις και αποσαφηνίσεις, εστιάζοντας κυρίως στην κατοχύρωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των κρατουμένων και στην κατάργηση των διακρίσεων, στις μεγάλες ελλείψεις – τόσο σε ανθρώπινο δυναμικό όσο και σε υλικοτεχνικές υποδομές των σωφρονιστικών καταστημάτων – στην ασφάλεια φυλακισμένων και σωφρονιστικών υπαλλήλων καθώς και στις τακτικές και εκπαιδευτικές άδειες.
Ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Ελλάδος, Κωνσταντίνος Βαρσάμης πρότεινε, μεταξύ άλλων, βελτιωτικές αλλαγές στο θέμα των τακτικών και εκπαιδευτικών αδειών των φυλακισμένων, επισημαίνοντας ότι δεν πρέπει να απαγορευθούν τουλάχιστον οι εκπαιδευτικές άδειες.
Ο γενικός γραμματέας της Ομοσπονδίας εξωτερικών φρουρών, Βασίλης Κεφάλας, έδωσε έμφαση στην βελτίωση της οργάνωσης και λειτουργίας των σωφρονιστικών καταστημάτων, τονίζοντας ότι δεν αρκούν μόνο οι νόμοι αλλά απαιτούνται και άμεσες λύσεις για την αντιμετώπιση των τεράστιων χρόνιων προβλημάτων και κυρίως της μεγάλης έλλειψης προσωπικού και υποδομών.
Ο κ. Κεφάλας έκανε ακόμα λόγο για μεγάλη έλλειψη ασφάλειας, τόσο για τους φυλακισμένους όσο και τους σωφρονιστικούς υπαλλήλους. Επιπλέον επεσήμανε την ανάγκη δημιουργίας ειδικών κλινών στα δημόσια νοσοκομεία.
Το μέλος της Ένωσης Εισαγγελέων Ελλάδος, Νικόλαος Φιστόπουλος, υπογράμμισε ότι «το νομοσχέδιο κινείται σε πολύ καλή κατεύθυνση σε ό,τι αφορά τις συνθήκες κράτησης» σημειώνοντας, ωστόσο, ότι χρίζει ορισμένων αναγκαίων βελτιώσεων. Τον προβληματισμό του εξέφρασε ο κ. Φιστόπουλος για το ένδικο βοήθημα του κρατούμενου, για τις συνθήκες κράτησης του σε ότι αφορά την απαγόρευση μεταγωγής αν κάποιος ασκήσει προσφυγή, υποστηρίζοντας ότι αυτό μπορεί να λειτουργήσει και ως πρόσχημα στη μεταγωγή τους. Ζήτησε επίσης να οριστούν επακριβώς ποιες είναι οι προϋποθέσεις που μπορεί κάποιος να λαμβάνει γνώση της ποινικής κατάστασης του κρατουμένου επειδή έχει έννομο συμφέρον, τονίζοντας ότι πρέπει ή να βελτιωθεί ή να απαλειφθεί η διάταξη καθώς όπως είναι καταστρατηγείται η διασφάλιση των προσωπικών δεδομένων.
Ακόμα, υποστήριξε ότι «υπάρχει σύγχυση σε ότι αφορά τις τακτικές κα εκπαιδευτικές άδειες», ζητώντας «να υπάρξει διευκρίνιση ώστε να καθοριστεί επακριβώς ένα πιο σωστό πλαίσιο για τον υπολογισμό των ευεργετημάτων» ενώ σημείωσε ότι «τα ήσσονος σημασίας αδικήματα έχουν μεγαλύτερη ποινή από ότι τα σοβαρά παραπτώματα» και τόνισε ότι πρέπει να οριοθετηθούν τα πλαίσια για παραβιάσεις αδειών.
Η υποστελέχωση των φυλακών
Ο εκπρόσωπος της Ολομέλειας Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδος και πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Σερρών, Παναγιώτης Καρίπογλου, ανέφερε ότι υπάρχουν πολύ καλές διατάξεις – όπως το ένδικο βοήθημα του κρατουμένου για τις συνθήκες κράτησης του – όμως υπάρχουν και άλλες, όπως οι εκπαιδευτικές άδειες που χρίζουν βελτιωτικών αλλαγών γιατί πρέπει να προστατευτεί το δικαίωμα στην εκπαίδευση, ειδικά των νεαρών κρατουμένων. Έμφαση έδωσε «στην τρομερή υποστελέχωση των φυλακών» αλλά και «στην ανάγκη να ανέβει το όριο του επισκεπτηρίου των παιδιών, από τα 8 έτη στα 13 και να επιτραπεί να συνοδεύεται από τη μητέρα», ενώ πρότεινε να συμμετέχει και συνδικαλιστικός εκπρόσωπος των δικηγόρων στο Κεντρικό Συμβούλιο Φυλακών.
Η πρόεδρος του Σωματείου Υποστήριξης Διεμφυλικών, Άννα Κωνσταντινίδη χαρακτήρισε «επιτακτική την ανάγκη προσθήκης που θα πατά γερά στα ανθρώπινα δικαιώματα και θα προωθεί ουσιαστικά την ισότητα».
«Είναι απαραίτητο να αποτυπωθεί η εθνική στρατηγική για την ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ. Τα διεμφυλικά άτομα πρέπει να αντιμετωπίζονται ισότιμα και να κρατούνται σύμφωνα με το φύλο που αυτοπροσδιορίζονται. Είναι αναγκαίο και πρέπει να αποτυπωθεί με σαφήνεια στο παρόν νομοσχέδιο και ο διεμφυλικός και να γίνεται σεβαστή πάντα η ιδιότητα του φύλου. Πρέπει να υπάρξει ρητή αναφορά για τον απόλυτο σεβασμό στο φύλο όλων των προσώπων», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Ο πρόεδρος του Περιφερειακού Τμήματος Στερεάς Ελλάδος και του Συλλόγου Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος, Δημήτρης Βάντσης, εστίασε στην «ανάγκη άμεσης στελέχωσης των φυλακών με ικανό αριθμό υπαλλήλων καθώς και με επιστημονικό προσωπικό», τονίζοντας ότι ενώνει τη φωνή του με όλους τους συνδικαλιστικούς φορείς που αναφέρθηκαν στα διαχρονικά προβλήματα που υπάρχουν και στους κινδύνους που εγκυμονούν οι τεράστιες ελλείψεις.
Όπως είπε χαρακτηριστικά, «οι κοινωνικοί λειτουργοί είναι ελάχιστοι με αποτέλεσμα σε κάποιες φυλακές να υπάρχει μόνο ένας ή και κανένας» ενώ σημείωσε ότι «πολλοί συνάδελφοι είναι πολύ κοντά στην επαγγελματική εξουθένωση».
Νέος Σωφρονιστικός Κώδικας: Τι περιλαμβάνει
Σύμφωνα με τη σχετική έκθεση του ΓΛΚ, με το υπόψη σχέδιο νόμου, τροποποιείται ο Σωφρονιστικός Κώδικας (ν.2776/1999) και οι κυριότερες μεταβολές εντοπίζονται στα ακόλουθα σημεία:
1.α. Απαγορεύεται, πέραν των ήδη προβλεπόμενων, η δυσμενής διακριτική μεταχείριση των κρατουμένων και για λόγους που ανάγονται στο φύλο ή τον γενετήσιο προσανατολισμό τους.
β. Διευρύνεται το πλαίσιο δικαιωμάτων των κρατουμένων, με τη δυνατότητα προσφυγής αυτών στο Δικαστήριο Εκτέλεσης Ποινών για τις συνθήκες κράτησης, κατά την οριζόμενη διαδικασία. Το δικαστήριο αντίστοιχα, μπορεί να διατάξει τη λήψη κάθε πρόσφορου μέτρου ή/και την επιδίκαση χρηματικής ικανοποίησης για την ηθική βλάβη του προσφεύγοντα.
Προς τούτο, εγγράφεται κατ’ έτος ειδική πίστωση στον κρατικό προϋπολογισμό. (άρθρα 1 – 8)
2.α. Αυξάνεται κατά δύο (2) ο αριθμός των μελών του Κεντρικού Επιστημονικού Συμβουλίου Φυλακών (Κ.Ε.Σ.Φ.) και επανακαθορίζονται οι αρμοδιότητές του.
β. Καθορίζεται η διαδικασία για την κατά προτεραιότητα εξέταση, από την Κεντρική Επιτροπή Μεταγωγών (Κ.Ε.Μ.), αιτημάτων μεταγωγής κρατουμένων, επιτρέπεται δε, κατά τη διάρκεια των συνεδριάσεων και σε ειδικές περιπτώσεις, η επικοινωνία με τον κρατούμενο με τη χρήση μέσων τηλεματικής. (άρθρα 9 – 11)
3. Αναφορικά με τη διάκριση των κρατουμένων σε κατηγορίες και την οργάνωση των Σωφρονιστικών Καταστημάτων, προβλέπονται τα ακόλουθα:
α. Εξειδικεύονται οι περιπτώσεις κράτησης ενήλικων κρατουμένων σε Σωφρονιστικά Καταστήματα Αυξημένης Ασφάλειας.
β. Επανακαθορίζονται τα ηλικιακά όρια των νεαρών κρατουμένων.
γ. Ιδρύονται και λειτουργούν σε σωφρονιστικά καταστήματα ή τμήματα που κρατούνται γυναίκες, βρεφονηπιακοί σταθμοί με ειδικό κανονισμό λειτουργίας, που εκδίδεται με υπουργική απόφαση και ρυθμίζει θέματα αναφορικά με το πρόγραμμα λειτουργίας, τις προδιαγραφές, τον τρόπο στελέχωσής τους κ.λπ.
Περαιτέρω, με κ.υ.α., ιδρύονται στο Σωφρονιστικό Κατάστημα Γυναικών Ελαιώνα Θηβών, Ψυχιατρικό Τμήμα γυναικών κρατουμένων και Νοσοκομειακό τμήμα, ως Ειδικό Κέντρο Υγείας γυναικών κρατουμένων και καθορίζονται όλα τα συναφή θέματα για τη λειτουργία τους (δυναμικότητα, εξοπλισμός, στελέχωση, σύνδεση με τις οικείες μονάδες του Ε.Σ.Υ. κ.λπ.).
δ. Διευρύνονται οι κατηγορίες ειδικών Σωφρονιστικών Καταστημάτων, στα οποία περιλαμβάνονται και τα Σωφρονιστικά Καταστήματα για Εγκλήματα κατά της Γενετήσιας Ελευθερίας, τα Σωφρονιστικά Καταστήματα Αυξημένης Ασφαλείας, τα Καταστήματα Εργασίας και τα Σωφρονιστικά Καταστήματα Οικονομικών Εγκλημάτων.
ε. Επανακαθορίζονται οι προϋποθέσεις μεταγωγής κρατουμένων σε ειδικά Σωφρονιστικά Καταστήματα. (άρθρα 12 – 23)
4. Συμπληρώνονται οι διατάξεις σχετικά με τη διαβίωση των κρατουμένων εντός των σωφρονιστικών καταστημάτων και ειδικότερα:
α. Παρέχεται εξ αποστάσεως, με τη χρήση υπηρεσιών τηλεϊατρικής, ιατρική παρακολούθηση και κλινική βοήθεια στους κρατούμενους, σε περιπτώσεις σωφρονιστικών καταστημάτων που λειτουργούν σε απομακρυσμένες ή δυσπρόσιτες περιοχές. Με κ.υ.α., καθορίζονται οι όροι και προϋποθέσεις για την εγκατάσταση και λειτουργία του συστήματος τηλεϊατρικής καθώς και λοιπά θέματα για την εφαρμογή της εν λόγω ρύθμισης.
β. Λειτουργεί σε κάθε σωφρονιστικό κατάστημα οδοντιατρικό τμήμα, το οποίο στελεχώνεται από μόνιμο και, σε περίπτωση αδυναμίας, από κατ’ επίσκεψη οδοντίατρο. Για την αντιμετώπιση σοβαρών χειρουργικών οδοντιατρικών εργασιών, λειτουργεί χειρουργικό οδοντιατρικό τμήμα στο Ειδικό Κέντρο Υγείας Κρατουμένων Κορυδαλλού.
γ. Προβλέπονται η στελέχωση των σωφρονιστικών καταστημάτων με επαρκή αριθμό μαγείρων και η καθιέρωση ειδικής διατροφής για γυναίκες και βρέφη, με γνωμάτευση ιατρού.
δ. Ρυθμίζονται θέματα εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης των κρατουμένων, με την προσαρμογή των ρυθμίσεων του Κώδικα στις διατάξεις του άρθρου 74 του ν.4763/2020. (άρθρα 24 – 41)
5.α. Επανακαθορίζεται ο ευεργετικός υπολογισμός των ημερών ποινής για κρατούμενους που παρέχουν εργασία οποιασδήποτε μορφής ή παρακολουθούν προγράμματα επαγγελματικής εκπαίδευσης, κατάρτισης, φοίτησης σε σχολικές μονάδες ή σε εκπαιδευτικά προγράμματα ή συμμετέχουν σε εγκεκριμένα θεραπευτικά προγράμματα απεξάρτησης τοξικομανών.
β. Διασφαλίζεται το δικαίωμα επικοινωνίας των κρατουμένων με το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον και μέσω εγκατεστημένων στο σωφρονιστικό κατάστημα ηλεκτρονικών υπολογιστών.
γ. Επανακαθορίζεται, επίσης, το πλαίσιο αναφορικά με:
– τη χορήγηση αδειών στους κρατουμένους,
– την τμηματική έκτιση της ποινής κατά της ελευθερίας,
– τις πειθαρχικές ποινές ως προς τα όρια των βαθμών κ.λπ. (άρθρα 42 – 60)
6.α. Προστίθενται νέοι λόγοι που υπαγορεύουν την παραγγελία μεταγωγής κρατουμένων, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται λόγοι πειθαρχικής φύσης, σχετικοί με τον σεβασμό των δικαιωμάτων με βάση την ταυτότητα και τα χαρακτηριστικά του φύλου καθώς και συμμόρφωσης σε απόφαση του Δικαστηρίου Εκτέλεσης Ποινών για τις συνθήκες κράτησης.
β. Ρυθμίζονται θέματα σχετικά με τη λήξη εκτέλεσης της ποινής (συνδρομή του κοινωνικού λειτουργού του καταστήματος, για την ανακοίνωση θανάτου κρατουμένου κ.λπ.).
γ. Στο πλαίσιο της μετασωφρονιστικής μέριμνας, απαγορεύονται οι διακρίσεις για την επανένταξη και προσαρμογή των αποφυλακισθέντων στο κοινωνικό, επαγγελματικό και οικογενειακό τους περιβάλλον.
δ. Επικαιροποιούνται οι διατάξεις σχετικά με την εποπτεία της εκτέλεσης των ποινών. (άρθρα 61 – 73)
7. Εισάγονται μεταβατικής ισχύος διατάξεις για την εφαρμογή επιμέρους ρυθμίσεων του υπό ψήφιση νομοσχεδίου και παρατίθενται οι καταργούμενες διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας. (άρθρα 74 – 77)
