Η Σ. προσπάθησε να καταγγείλει τη σεξουαλική παρενόχληση που υπέστη στον χώρο εργασίας της, αλλά κατηγορήθηκε ως υπαίτια για το συμβάν στη μικρή κοινωνία, όπου ζούσε. Η Κ., επίσης θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης, υπέστη εκδικητική συμπεριφορά από τον θύτη-προϊστάμενό της και αναγκάστηκε να αλλάξει δουλειά.
Συχνά οι γυναίκες που πέφτουν θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία τους αντιμετωπίζουν πολλά εμπόδια στην προσπάθειά τους να καταγγείλουν τα περιστατικά ή άλλες φορές δεν ξέρουν πού να απευθυνθούν. Για την υποστήριξή τους η μη κυβερνητική οργάνωση «ActionAid» έχει δημιουργήσει την υπηρεσία δωρεάν νομικής συμβουλευτικής «Speak out».
Η υπηρεσία δημιουργήθηκε τον Μάρτιο του 2021 σε συνέχεια πανελλαδικής έρευνας της ActionAid, από την οποία προέκυψε ότι το 85% των γυναικών στην Ελλάδα έχει υποστεί σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας, ενώ μόλις το 6% των θυμάτων κατήγγειλε επίσημα το περιστατικό. Προσβλέποντας στην έμπρακτη υποστήριξη των θυμάτων, η ActionAid σε συνεργασία με τον οργανισμό για την επαγγελματική ενδυνάμωση των γυναικών και την ισότητα στην εργασία «Women on Top» δημιούργησε την υπηρεσία δωρεάν νομικής συμβουλευτικής και νομικής εκπροσώπησης γυναικών (γενικότερα θηλυκοτήτων, ανεξαρτήτως σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας φύλου).
Μέχρι σήμερα η υπηρεσία έχει δεχθεί περισσότερα από 80 αιτήματα για υποστήριξη. Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η επικεφαλής νομική σύμβουλος της υπηρεσίας, Ζέφη Λαβδιώτη, πολύ συχνά οι γυναίκες θέτουν το ερώτημα εάν αυτό που τους έχει συμβεί είναι σεξουαλική παρενόχληση. «Όλα έχουν να κάνουν με το πώς νιώθει η γυναίκα που υφίσταται τη συγκεκριμένη συμπεριφορά και να είστε σίγουροι ότι το όριο δεν μπερδεύεται ούτε από τον θύτη ούτε από το θύμα», απαντά η κ. Λαβδιώτη. Σημειώνεται ότι σύμφωνα με το νόμο σεξουαλική παρενόχληση είναι οποιαδήποτε ανεπιθύμητη λεκτική (γραπτή ή προφορική), μη λεκτική (όπως επίδειξη σεξουαλικά ανάρμοστων εικόνων ή βίντεο, επίδειξη γεννητικών οργάνων ή απρεπείς σεξουαλικές χειρονομίες), σωματική συμπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα ή ψηφιακή παρενόχληση που έχει ως σκοπό ή ως αποτέλεσμα την προσβολή της αξιοπρέπειας ενός προσώπου.
«Αξίζει να μιλήσω;», ρωτούν συχνά οι γυναίκες που απευθύνονται στην υπηρεσία και οι δικηγόροι απαντούν καταφατικά. «Εάν δεν μιλήσουν, δεν θα σταματήσει ποτέ το φαινόμενο αυτό και θα συνεχίσει να μεγαλώνει. Είναι χαρακτηριστικό ότι την περίοδο που έγιναν οι καταγγελίες του #Metoo, πολλές γυναίκες απευθύνθηκαν και σε εμάς γιατί ένιωθαν πιο δυνατές για να μιλήσουν», τονίζει η κ. Λαβδιώτη.
Οι γυναίκες που έχουν πέσει θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης και απευθύνονται στην υπηρεσία είναι όλων των ηλικιών, εργαζόμενες άλλοτε σε θέσεις ευθύνης και άλλοτε σε χαμηλότερες θέσεις ή έκαναν πρακτική άσκηση σε κάποιον επαγγελματία. Όπως διευκρινίζει η νομική σύμβουλος του «Speak out», είτε η γυναίκα έχει σταθερή δουλειά είτε όχι, ακόμα και αν εργάζεται χωρίς σύμβαση ή ακόμα και αν αντιμετώπισε ένα μεμονωμένο περιστατικό, στο πλαίσιο μιας συνέντευξης, μιας συνάντησης ή ενός ταξιδιού, μπορεί να απευθυνθεί στην υπηρεσία.
Το πρώτο βήμα που συμβουλεύουν οι δικηγόροι να κάνουν τα θύματα είναι να απευθυνθούν στο τμήμα ανθρώπινου δυναμικού ή στον προϊστάμενο/εργοδότη τους για να αναφέρουν το περιστατικό και εάν αυτές οι αναφορές αποβούν άκαρπες ή ακόμα και παράλληλα να καταθέσουν αναφορά στην Επιθεώρηση Εργασίας ή στον Συνήγορο του Πολίτη.
Τα περιστατικά που έχει χειριστεί το «Speak out» αφορούν τόσο στον ιδιωτικό όσο και στο δημόσιο τομέα και η κ. Λαβδιώτη παρατηρεί ότι στο Δημόσιο δεν έχουν υπάρξει αποτελέσματα στις καταγγελίες που έχουν γίνει. Περιγράφει ένα περιστατικό σε οργανισμό τοπικής αυτοδιοίκησης, όπου όχι μόνο δεν υπήρξε αντίδραση από την υπηρεσία στην καταγγελία του θύματος, αλλά και ο θύτης και προϊστάμενος του θύματος της έκανε κακή αξιολόγηση για να την εκδικηθεί. Η ομάδα του «Speak Out» προχώρησε σε αναφορά για εκδικητική συμπεριφορά, ωστόσο τελικά η γυναίκα δεν άσκησε μήνυση και ζήτησε μετάθεση για να φύγει από το συγκεκριμένο περιβάλλον εργασίας και να βρει την ηρεμία της.
Στον ιδιωτικό τομέα τα αντανακλαστικά ποικίλλουν, αν και η κ. Λαβδιώτη αναφέρει ότι στις μεγάλες επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα τα αποτελέσματα των καταγγελιών είναι πιο θετικά. Φέρνει ως παράδειγμα την Γ., θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης σε μεγάλη ελληνική εταιρεία, η οποία έκανε καταγγελία στο τμήμα ανθρώπινου δυναμικού και η εταιρεία άμεσα προχώρησε στην απόλυση του θύτη. «Δυστυχώς βέβαια το τμήμα ανθρώπινου δυναμικού δεν κατέγραψε το λόγο απόλυσής του για να μην τον στιγματίσει, κάτι που σημαίνει ότι μπορεί ο θύτης να προσληφθεί σε άλλη επιχείρηση και να συνεχίσει την ίδια συμπεριφορά», συμπληρώνει η κ. Λαβδιώτη.
Στην υπηρεσία «Speak out» απευθύνονται γυναίκες από όλη την Ελλάδα, ωστόσο τις μεγαλύτερες δυσκολίες να διαχειριστούν τα περιστατικά που τους συνέβησαν αντιμετωπίζουν οι γυναίκες που ζουν στις μικρές κοινωνίες. «Έχουμε πολλές περιπτώσεις που οι γυναίκες μας αναφέρουν ένα συμβάν αλλά επειδή είναι μικρός ο επαγγελματικός και κοινωνικός περίγυρος, φοβούνται ότι εάν μαθευτεί το οτιδήποτε θα είναι δακτυλοδεικτούμενες και θα κατηγορηθούν ότι φταίνε οι ίδιες. Έτσι αποφασίζουν να απευθυνθούν σε εμάς που είμαστε εκτός του μικρού περιγύρου τους».
Εφόσον οι γυναίκες το επιλέξουν, μπορούν να κινηθούν δικαστικά με άσκηση έγκλησης ή αγωγής για αποζημίωση. Η επικεφαλής νομική σύμβουλος του «Speak out» εξηγεί ότι οι δυσκολίες που συχνά αντιμετωπίζουν οι γυναίκες που αποφασίζουν να κινηθούν ποινικά ή αστικά εναντίον του θύτη τους είναι πολλές, από τα πολλά αποδεικτικά στοιχεία που θα τους ζητηθούν και τα οποία θα είναι δύσκολο να συγκεντρώσουν, «καθώς η σεξουαλική παρενόχληση είναι συχνά δυσαπόδεικτη», μέχρι την ενδεχόμενη επαναθυματοποίησή τους όταν θα κληθούν να καταθέσουν σε αστυνομικό τμήμα ή όταν θα χρειαστεί να κάνουν συνάντηση με τον εργοδότη στην Επιθεώρηση Εργασίας.
Σε κάποιες περιπτώσεις, εξάλλου, οι γυναίκες δεν μπορούν να κινηθούν δικαστικά, γιατί έχει περάσει το χρονικό περιθώριο (τρίμηνο) εντός του οποίου έχουν το δικαίωμα να ασκήσουν έγκληση. «Βέβαια οι περισσότερες που απευθύνθηκαν σε εμάς δεν ήταν έτοιμες να προχωρήσουν δικαστικά. Είναι συγκινητικό ότι η πλειοψηφία δεν χτύπησαν την πόρτα μας για να αποζημιωθούν. Βρήκαν τη δύναμη να το πουν, με στόχο να προστατέψουν τις ίδιες αλλά και τις υπόλοιπες γυναίκες που μπορεί να έρθουν στη θέση τους», παρατηρεί η κ. Λαβδιώτη και θυμάται την περίπτωση μιας κοπέλας, της Ε., «που μας είπε ότι θέλω να το αναφέρω, ώστε αν τυχόν συμβεί το ίδιο σε άλλη γυναίκα που θα δουλέψει στο συγκεκριμένο εργοδότη, να έρθω ως μάρτυρας στο δικαστήριο για να την υποστηρίξω».
Σημειώνεται ότι κάθε αίτημα για νομική συμβουλευτική μπορεί να υποβληθεί ανώνυμα μέσα από την ιστοσελίδα https://speakout.actionaid.gr/ και στη συνέχεια οι εξειδικευμένοι δικηγόροι της υπηρεσίας επικοινωνούν με τις εκάστοτε ενδιαφερόμενες σε χρόνο και με τρόπο που έχουν επιλέξει οι ίδιες, προκειμένου να αποφασιστούν από κοινού τα επόμενα βήματα.
Η υπηρεσία «Speak out» εντάσσεται στο έργο «Safe at work» που υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος «Active citizens fund» και χρηματοδοτείται από την Ισλανδία, τη Νορβηγία και το Λιχτενστάιν.
Σημειώνεται πως με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας στις 8 Μαρτίου, η ActionAid διοργανώνει μια ραδιοφωνική καμπάνια για την ευαισθητοποίηση του ανδρικού κοινού σχετικά με την παρενόχληση στην εργασία, σε συνεργασία με τον δημοσιογράφο και παρουσιαστή, Γιώργο Λέντζα. Η καμπάνια έρχεται ως συνέχεια έρευνας που είχε διεξάγει η οργάνωση για τις αντιλήψεις των ανδρών σχετικά με το συγκεκριμένο φαινόμενο, όπου είχε διαπιστωθεί ότι οι άνδρες τείνουν να μην θεωρούν παρενόχληση τη μη σωματική επαφή, όπως προκλητικά βλέμματα και χυδαία αστεία, συμπεριφορές που ωστόσο οι γυναίκες χαρακτηρίζουν ως σεξουαλική παρενόχληση που βιώνουν συχνά ή και καθημερινά.
