Πενήντα χρόνια συμπληρώθηκαν φέτος από την κατάληψη του Μεγάρου των Θεωρητικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, την αποκαλούμενη «κατάληψη της Νομικής», και το ΕΚΠΑ τίμησε τον αγώνα των φοιτητών και των φοιτητριών που διαμαρτύρονταν ενάντια στη στρατιωτική δικτατορία, σε ειδική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στην κεντρική αίθουσα τελετών του πανεπιστημίου.
Μία κατάληψη που προηγήθηκε του αγώνα των φοιτητών στο Πολυτεχνείο, αποτέλεσε μία πρώτη έντονη έκφραση του αντιδικτατορικού αγώνα και ανέδειξε το φοιτητικό κίνημα ως σημαντικό αντίπαλο του δικτατορικού καθεστώτος.
Ήταν 21 Φεβρουαρίου 1973, όταν περίπου 4.000 φοιτητές συνέρρευσαν στο κτίριο της Νομικής στην οδό Σόλωνος, διεκδικώντας να τους δοθούν χώροι για να πραγματοποιήσουν Γενικές Συνελεύσεις των σχολών τους. Αφορμή αποτέλεσε η δημοσίευση από τη χούντα του νόμου 1347/197.
«Σύμφωνα με τον νέο νόμο, ο υπουργός Εθνικής Άμυνας μπορούσε να διατάσσει τη διακοπή αναβολής κατάταξης στο στράτευμα εξαιτίας πειθαρχικής ποινής λόγω μη συμμετοχής στις παραδόσεις των μαθημάτων ή στις εξετάσεις ή λόγω προτροπής για αποχή από τα μαθήματα», ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης, αναπληρωτής καθηγητής Ιστορίας και Πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του Ιστορικού Αρχείου του ΕΚΠΑ.
«Ο στόχος ήταν η υποχρεωτική στρατολόγηση των φοιτητών που πρωτοστατούσαν στις κινητοποιήσεις με σκοπό την προκήρυξη ελεύθερων εκλογών για τα διοικητικά συμβούλια των φοιτητικών συλλόγων», εξήγησε και πρόσθεσε: «Oι φοιτητές και φοιτήτριες αντιδρούσαν στην προσπάθεια της χούντας να επιβάλλει δοτές διοικήσεις με μια σειρά από δράσεις αποχή από τα μαθήματα, συγκεντρώσεις, πορείες, διαμαρτυρίες, οι οποίες σταδιακά πύκνωναν και μαζικοποιούνταν».
Όπως επεσήμανε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Καραμανωλάκης, φαίνεται ότι η κατάληψη του κτιρίου ήταν προαποφασισμένη, με στόχο την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη προβολή και διεκδίκηση των αιτημάτων των φοιτητών.
«Μετά την κατάληψη του κτιρίου, πολλοί και πολλές από αυτούς ανέβηκαν στην ταράτσα και με πανό και φωνές θέλησαν να ενημερώσουν για τα αιτήματά τους, προκαλώντας το ενδιαφέρον όσων βρίσκονταν γύρω από το κτίριο, στο κέντρο της πόλης», ανέφερε.
«Εμείς οι φοιτηταί των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων ορκιζόμαστε στ’ όνομα της ελευθερίας να αγωνισθούμε μέχρι τέλους για την κατοχύρωση: α) των ακαδημαϊκών ελευθεριών, β) του πανεπιστημιακού ασύλου, γ) της ανακλήσεως όλων των καταπιεστικών νόμων και διαταγμάτων». Αυτός ήταν ο όρκος που απήγγειλαν οι φοιτητές και οι φοιτήτριες, καλώντας τους Αθηναίους και τις Αθηναίες να συμπαρασταθούν στον αγώνα τους.
«Σύντομα, τα αιτήματα απέκτησαν άλλη διάσταση και στράφηκαν συνολικά ενάντια στο δικτατορικό καθεστώς ζητώντας ελευθερία και περισσότερα δικαιώματα», σημείωσε ο κ. Καραμανωλάκης.
«Παρά τις πιέσεις της χούντας, η Σύγκλητος δεν ζήτησε την επέμβαση της αστυνομίας, προσπαθώντας με διαπραγματεύσεις να πείσει τους φοιτητές και τις φοιτήτριες να εκκενώσουν το χώρο. Τελικά, το επόμενο βράδυ της 22ης Φεβρουαρίου οι φοιτητές με την κάλυψη χιλιάδων πολιτών που εξέφραζαν τη συμπαράστασή τους γύρω από τη Νομική, βγήκαν από το κτίριο, μέσα από τον αστυνομικό κλοιό που τον περιέβαλλε. Παρά την συμφωνία με την Αστυνομία ότι δεν θα επέμβει, υπήρξαν τελικά στη γύρω περιοχή επιθέσεις σε φοιτητές από τα σώματα ασφαλείας και παρακρατικούς».
Η κατάληψη της Νομικής είχε λήξει. Έναν μήνα αργότερα, στις 20 Μαρτίου έγινε νέα κατάληψη του κτιρίου, η οποία όμως δεν κράτησε παρά λίγες ώρες. Η απόφαση της Συγκλήτου να ζητήσει την επέμβαση της αστυνομίας οδήγησε στη βίαιη εκκένωση του κτιρίου με ξυλοδαρμούς και συλλήψεις, όπως σημείωσε ο κ. Καραμανωλάκης.
Καταλύτης του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος
Ωστόσο, η κατάληψη άφησε το αποτύπωμά της στους φοιτητές, αλλά και την κοινωνία. Για τον Γιώργο Βερνίκο, επιχειρηματία σήμερα, και ηγετικό στέλεχος τότε του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος, οι στιγμές της κατάληψης της Νομικής ήταν από τις πιο κρίσιμες του αντιδικτατορικού αγώνα.
«Τα γεγονότα εκείνης της περιόδου σηματοδότησαν στην ουσία την αντιστροφή της πορείας του δικτατορικού καθεστώτος, υπό την έννοια ότι για πρώτη φορά η χούντα χάνει την πρωτοβουλία των κινήσεων», ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. «Τα “γεγονότα της Νομικής” ηλέκτρισαν την κοινή γνώμη, που δείχνει την αμέριστη υποστήριξή της στους αγωνιζόμενους φοιτητές και υπήρξαν η αρχή των μαζικών κινητοποιήσεων. Όσα ακολούθησαν, κίνημα στο Ναυτικό, μαζικές συλλήψεις από τη στρατιωτική αστυνομία, πείραμα Μαρκεζίνη, Πολυτεχνείο, χούντα Ιωαννίδη, είχαν σαν κομβικό σημείο τις καταλήψεις της Νομικής».
Όντως, οι φοιτητές τότε αγωνίστηκαν σε μια περίοδο όπου η ελληνική κοινωνία φαινόταν ότι παρέμενε ακόμη ανεκτική απέναντι στο δικτατορικό καθεστώς. Είναι ιδιαίτερης σημασίας ότι στα γεγονότα της Νομικής, όπως σημείωσε ο κ. Βερνίκος, «είχαν αρχίσει να δημιουργούνται οι οργανωμένες τάσεις, που θα παίξουν σημαντικό ρόλο στην πορεία των επόμενων γεγονότων», ωστόσο, η στάση των ανεξάρτητων φοιτητών ήταν καθοριστική: «το σύνθημα “ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ” ήταν το κυρίαρχο, που έβαζε τα πράγματα στη σωστή κατεύθυνση».
Πενήντα χρόνια μετά, στις 21 Φεβρουαρίου 2023, το ΕΚΠΑ τίμησε τον ηρωικό αγώνα των φοιτητών και των φοιτητριών. Η υπόμνηση της «κατάληψης της Νομικής» παραμένει για το πανεπιστήμιο, ένα «παράδειγμα αντίστασης απέναντι στον αυταρχισμό και την βία, παράδειγμα αξιοπρέπειας και μαχητικότητας που εγγράφεται απόλυτα στις παραδόσεις του δημοσίου πανεπιστημίου ως χώρου ελεύθερου και δημοκρατικού διαλόγου», όπως εξήγησε ο κ. Καραμανωλάκης.
Παραμένει και ανεξίτηλη ανάμνηση για τους τότε αγωνιζόμενους φοιτητές: «Όσοι ζήσαμε τα γεγονότα, έχουμε μια ανεξίτηλη ανάμνηση και την αίσθηση μιας σημαντικής τύχης για την ανεπανάληπτη εμπειρία, η οποία μας σημάδεψε και κατευθύνει ακόμα τα βήματά μας», σημείωσε από την πλευρά του ο κ. Βερνίκος.
Η παρακαταθήκη του αγώνα εκείνου των φοιτητών για το σήμερα είναι μία ισχυρή υπόμνηση: το χρέος των πολιτών για την προάσπιση της Ελευθερίας και της Δημοκρατίας.
«Έχει ιδιαίτερη σημασία σήμερα, με την ταχύτητα των εξελίξεων, η αναφορά σε μνήμες που προωθούν διαχρονικές αξίες, αγάπη στον άνθρωπο, στην ελευθερία και απαιτούν γενναιότητα», επεσήμανε ο κ. Βερνίκος.
