Η πρόσφατη αυτοκτονία του αστυνομικού, ο οποίος υπηρετούσε επί σειρά ετών στη Διεύθυνση Εγκληματολογικών Ερευνών της ΕΛ.ΑΣ., έρχεται να αναδείξει με σκληρό και οδυνηρό τρόπο ένα χρόνιο και συχνά παραμελημένο πρόβλημα: την ψυχική υγεία των ενστόλων.
Πρόκειται για ένα γεγονός που συγκλόνισε τόσο την αστυνομική οικογένεια όσο και την κοινή γνώμη, καθώς ο εκλιπών, πατέρας ενός μικρού παιδιού, δεν είχε δώσει καμία εμφανή ένδειξη για την τραγική κατάληξη που σχεδίαζε.
Μάλιστα, λίγες ημέρες πριν είχε εκφράσει ενθουσιασμό για το τριήμερο του Αγίου Πνεύματος και την πρόθεση να ταξιδέψει.
Η περίπτωση αυτή δεν είναι μεμονωμένη. Αντιθέτως, αποτελεί την κορυφή ενός παγόβουνου που εδώ και χρόνια παραμένει βυθισμένο κάτω από την επιφάνεια της δημόσιας συζήτησης.
Οι αστυνομικοί αποτελούν έναν επαγγελματικό πληθυσμό υψηλού κινδύνου για εμφάνιση ψυχικών διαταραχών, συμπεριλαμβανομένης της κατάθλιψης, του μετατραυματικού στρες (PTSD), της επαγγελματικής εξουθένωσης (burnout), και δυστυχώς, σε αρκετές περιπτώσεις, της αυτοχειρίας.
Το βάρος της καθημερινότητας
Η φύση του αστυνομικού επαγγέλματος ενέχει καθημερινή έκθεση σε βία, ανθρώπινη οδύνη, κοινωνική ένταση, καθώς και σε υψηλό αίσθημα ευθύνης και συνεχή επαγρύπνηση.
Πέρα από τους εξωτερικούς κινδύνους, οι αστυνομικοί βρίσκονται αντιμέτωποι με αυστηρές ιεραρχίες, εργασιακή πίεση, συχνές μεταθέσεις και απομόνωση από το κοινωνικό τους περιβάλλον.
Διαβάστε επίσης: Συγκλονιστικό βίντεο: Αστυνομικοί απέτρεψαν αυτοκτονία και έστειλαν ένα μήνυμα ζωής – «Δώσε μια ευκαιρία στον εαυτό σου»
Έρευνες στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ έχουν δείξει ότι το ποσοστό κατάθλιψης στους αστυνομικούς είναι σημαντικά υψηλότερο από τον γενικό πληθυσμό. Σύμφωνα με μελέτη του Journal of Police and Criminal Psychology, περίπου το 12-15% των ενστόλων εμφανίζουν σοβαρά συμπτώματα κατάθλιψης, ενώ το 20-25% παρουσιάζουν συμπτώματα PTSD σε κάποια φάση της καριέρας τους. Παράλληλα, η χρήση αλκοόλ και άλλων μηχανισμών κακής διαχείρισης άγχους είναι αυξημένη.
Αυτοκτονία και ΕΛ.ΑΣ.
Αν και επίσημα και συστηματικά στατιστικά στοιχεία για αυτοκτονίες ενστόλων στην Ελλάδα δεν δημοσιεύονται από το αρχηγείο της ΕΛ.ΑΣ., ανεπίσημες καταγραφές κάνουν λόγο για πολλαπλά περιστατικά κάθε χρόνο. Η σιωπή που περιβάλλει αυτά τα γεγονότα οφείλεται σε ένα μείγμα στίγματος, φόβου, εσωτερικής κουλτούρας συγκάλυψης και συχνά έλλειψης ευαισθητοποίησης από τη διοίκηση.
Η αυτοκτονία δεν είναι ποτέ απλή υπόθεση. Είναι πολυπαραγοντική και αφορά βιολογικούς, ψυχολογικούς, κοινωνικούς και επαγγελματικούς παράγοντες. Όμως όταν συμβαίνει μέσα σε ένα οργανωμένο σώμα, αποτελεί και ευθύνη του θεσμικού πλαισίου που δεν παρείχε την απαραίτητη πρόληψη και στήριξη.
Το θεσμικό έλλειμμα
Παρά τις προσπάθειες που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια, όπως η λειτουργία της τηλεφωνικής γραμμής ψυχολογικής υποστήριξης για αστυνομικούς ή η πρόσληψη ψυχολόγων σε ορισμένες διευθύνσεις, η προσέγγιση παραμένει αποσπασματική και ελλιπής.
Οι εν ενεργεία ψυχολόγοι της ΕΛ.ΑΣ. είναι ελάχιστοι σε σχέση με τον αριθμό του προσωπικού, ενώ η πρόσβαση στις υπηρεσίες είναι περιορισμένη και –ακόμη χειρότερα– στιγματισμένη.
Πολλοί αστυνομικοί διστάζουν να ζητήσουν βοήθεια, φοβούμενοι ότι θα θεωρηθούν ακατάλληλοι για υπηρεσία, θα στιγματιστούν από συναδέλφους ή θα υποβαθμιστούν ιεραρχικά. Η κουλτούρα του «δυνατού», που «αντέχει τα πάντα» παραμένει κυρίαρχη, οδηγώντας πολλούς ένστολους στην απομόνωση και τη σιωπή.
Τι πρέπει να γίνει
Η ψυχική υγεία των αστυνομικών δεν αποτελεί πολυτέλεια, αλλά βασική προϋπόθεση για την εύρυθμη λειτουργία ενός σύγχρονου και αποτελεσματικού σώματος ασφαλείας. Ορισμένα άμεσα και δομικά μέτρα που προτείνονται:
-
Θεσμοθέτηση ετήσιων υποχρεωτικών ψυχολογικών αξιολογήσεων για όλους τους αστυνομικούς, με σεβασμό στο απόρρητο.
-
Ενίσχυση του προσωπικού ψυχικής υγείας της ΕΛ.ΑΣ. – κάθε περιφέρεια να διαθέτει τουλάχιστον έναν ψυχολόγο πλήρους απασχόλησης.
-
Ανώνυμη και εμπιστευτική γραμμή στήριξης που να λειτουργεί 24/7, με εκπαίδευση στην ψυχολογική πρώτη βοήθεια.
-
Εκπαίδευση των αξιωματικών και προϊσταμένων στον εντοπισμό πρώιμων ενδείξεων ψυχικής κόπωσης.
-
Στήριξη μετά από τραυματικά συμβάντα, όπως θάνατος συναδέλφου, χρήση όπλου ή εμπλοκή σε δυστυχήματα.
-
Αποστιγματισμός της ψυχικής δυσφορίας μέσω εσωτερικών καμπανιών ενημέρωσης και μαρτυριών.
Πίσω από τη στολή, ένας άνθρωπος
Η κοινωνία, το κράτος και το ίδιο το σώμα οφείλουν να αντιμετωπίσουν με σοβαρότητα και ενσυναίσθηση τη βαθιά ανάγκη για ψυχολογική στήριξη των ανθρώπων που βρίσκονται καθημερινά στην πρώτη γραμμή. Η ζωή ενός αστυνομικού δεν μπορεί να είναι «αναλώσιμη».
Η φροντίδα της ψυχικής υγείας στην ΕΛ.ΑΣ. δεν είναι μόνο υποχρέωση ηθική – είναι και θεσμική ανάγκη για την προστασία της ασφάλειας όλων μας.
