Σαν σήμερα, στις 25 Μαρτίου 1838, η Ελλάδα γιορτάζει για πρώτη φορά επισήμως την Επανάσταση του 1821.
Η ημερομηνία αυτή έχει συνδεθεί στο εθνικό φαντασιακό με τη φωτιά της ελευθερίας και τον αγώνα ενάντια στον οθωμανικό ζυγό.
Τι έγινε όμως εκείνη την ημέρα και επιλέχθηκε ως ημερομηνία επετείου του εθνικού αγώνα;
Η αλήθεια είναι πως στις 25 Μαρτίου 1821 δεν έγινε κάποιο αποφασιστικό πολεμικό γεγονός.
Ούτε η σημαία υψώθηκε στη Μονή της Αγίας Λαύρας, ούτε ο Παλαιών Πατρών Γερμανός όρκισε παλληκάρια εκεί, όπως διαιωνίστηκε μεταγενέστερα στον πίνακα του Θεόδωρου Βρυζάκη «Ο Όρκος της Αγίας Λαύρας».
Ο ίδιος ο Γερμανός, στα απομνημονεύματά του, δεν αναφέρει καν το περιστατικό – επειδή απλώς δεν βρισκόταν εκεί. Βρισκόταν στην Πάτρα, όπου πράγματι όρκισε τους επαναστάτες στην Πλατεία του Αγίου Γεωργίου.
Η επιλογή της ημερομηνίας ανήκε στον βασιλιά Όθωνα και επίσημα καθιερώθηκε στις 15 Μαρτίου 1838, με στόχο να προσδώσει μια ιερή λάμψη στην επέτειο του εθνικού αγώνα, υπηρετώντας έναν βαθύ συμβολισμό: τη σύνδεση του εθνικού ξεσηκωμού με τη θρησκευτική γιορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.
Ο περίφημος μύθος της Αγίας Λαύρας γεννήθηκε μέσα από τις σελίδες του γάλλου περιηγητή Φρανσουά Πουκεβίλ και αναπαράχθηκε μέσα από έργα τέχνης και διηγήσεις, ενισχύοντας την ανάγκη για εικονοποίηση της εθνικής μνήμης.
Ήταν μια ιστορική κατασκευή που προσέφερε έναν ελκυστικό και συναισθηματικό αφηγηματικό άξονα.
Η πραγματικότητα, ωστόσο, δείχνει αλλού.
Η Επανάσταση ξεσπά ουσιαστικά λίγες ημέρες νωρίτερα στην Πελοπόννησο, εκεί όπου η οθωμανική παρουσία ήταν πιο αδύναμη.
Ο Χουρσίτ Πασάς είχε φύγει για τα Γιάννενα για να πολεμήσει τον Αλή Πασά, και οι επαναστάτες βρήκαν την ευκαιρία να δράσουν.
Στις 21 Μαρτίου αρχίζει η πολιορκία των Καλαβρύτων, που πέφτουν στα χέρια των Ελλήνων στις 26. Στις 23 Μαρτίου οι Μανιάτες και ο Κολοκοτρώνης καταλαμβάνουν την Καλαμάτα, ενώ την ίδια μέρα επαναστατεί και η Βοστίτσα.
Η 23η Μαρτίου, από πολλές απόψεις, θα μπορούσε να έχει επιλεγεί ως η εθνική μας γιορτή. Ήταν η μέρα που οι επαναστάτες απηύθυναν για πρώτη φορά δημόσια διακήρυξη προς τον κόσμο.
Όμως, η επιλογή της 25ης Μαρτίου, όπως ήθελε και η Φιλική Εταιρεία, εξυπηρετούσε κάτι βαθύτερο: να ντύσει τον αγώνα με θρησκευτικό μεγαλείο, να τονώσει το φρόνημα των ραγιάδων και να ενώσει το Εθνικό με το Θείο.
Αν σήμερα η 25η Μαρτίου έχει τη δύναμη να συγκινεί, δεν είναι επειδή ξεκίνησε τότε η Επανάσταση – αλλά επειδή χτίστηκε πάνω της ένας μύθος.
Και κάποιες φορές, οι μύθοι έχουν μεγαλύτερη δύναμη από τα ίδια τα γεγονότα.
