Η Ρωσία εμπόδισε χθες Παρασκευή την υιοθέτηση κοινής διακήρυξης έπειτα από τέσσερις εβδομάδες επανεξέτασης στον ΟΗΕ της συνθήκης για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων (Nuclear Non-Proliferation Treaty, NPT), στηλιτεύοντας τους «πολιτικούς» όρους της.
Οι 191 χώρες που έχουν υπογράψει την NPT, συνθήκη του 1970 με σκοπό την αποτροπή της εξάπλωσης των πυρηνικών όπλων, την προώθηση του πλήρους αφοπλισμού και της συνεργασίας για την ειρηνική αξιοποίηση της πυρηνικής ενέργειας, συνεδρίαζαν στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη από την 1η Αυγούστου.
Όμως, παρότι διεξάγονταν διαπραγματεύσεις επί σχεδόν έναν μήνα και παρότι η τελική συνεδρίαση παρατάθηκε για αρκετές ώρες χθες Παρασκευή, «προς βαθιά μου λύπη, αυτή η διάσκεψη δεν είναι σε θέση να καταλήξει σε συναίνεση» και να «επιτύχει συμφωνία», είπε ο πρόεδρός της, ο Γουστάβο Σλαουβίβεν, μετά την παρέμβαση της Ρωσίας.
Ο Ιγκόρ Βισνεβέτσκι, ο ρώσος αντιπρόσωπος, στη ουσία κατήγγειλε την απουσία «ισορροπίας» στο τελικό σχέδιο κειμένου, με έκταση 30 και πλέον σελίδων.
«Η αντιπροσωπεία μας προβάλει ένσταση (…) σε ορισμένες παραγράφους που είναι ξεδιάντροπα πολιτικές», τόνισε, επαναλαμβάνοντας αρκετές φορές ότι η Μόσχα δεν ήταν η μόνη χώρα που γενικά είχε ενστάσεις στο κείμενο.
Σύμφωνα με πηγές ενήμερες για όσα διαμείφθηκαν στις διαπραγματεύσεις, η Ρωσία εναντιώθηκε ειδικά στις παραγράφους του κειμένου οι οποίες αφορούσαν τον πυρηνικό ηλεκτροπαραγωγικό σταθμό στη Ζαπορίζια της Ουκρανίας, ο οποίος τελεί από τον Μάρτιο υπό την κατοχή ρωσικών στρατευμάτων.
Το τελευταίο κείμενο πάνω στο τραπέζι, που περιήλθε σε γνώση του Γαλλικού Πρακτορείου, εξέφραζε «μεγάλη ανησυχία» για τις στρατιωτικές δραστηριότητες γύρω από ουκρανικά πυρηνικά εργοστάσια, ιδίως στη Ζαπορίζια, και την «απώλεια του ελέγχου» από τις ουκρανικές αρχές, γεγονός που έχει «σημαντικό αντίκτυπο στην ασφάλεια».
Πηγή προσκείμενη στη ρωσική αντιπροσωπεία στηλίτευσε το ότι κατ’ αυτή ορισμένες χώρες ήθελαν να προχωρήσουν σε ξεκαθάρισμα πολιτικών λογαριασμών με τη Ρωσία μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία.
Υπήρχαν κι άλλα λεπτά ζητήματα για ορισμένα κράτη στη συζήτηση των τελευταίων τεσσάρων εβδομάδων, που αφορούσαν το πρόγραμμα πυρηνικής ενέργειας του Ιράν, ή τις δοκιμές πυρηνικών όπλων και βαλλιστικών πυραύλων της Βόρειας Κορέας.
Ούτε στην προηγούμενη διάσκεψη για την επανεξέταση της συμφωνίας, το 2015, τα μέρη κατάφεραν να συμφωνήσουν σε θεμελιώδη θέματα.
Σε κάθε περίπτωση, «αυτό που είναι αληθινά προβληματικό, με αυτό το κείμενο ή χωρίς κανένα κείμενο, είναι πως δεν γίνεται τίποτα για να μειωθεί το επίπεδο της πυρηνικής απειλής αυτή τη στιγμή», τόνισε χθες στο Γαλλικό Πρακτορείο η Μπεατρίς Φιν, η επικεφαλής της Διεθνούς Εκστρατείας για την Κατάργηση των Πυρηνικών Όπλων (ICAN).
Το σχέδιο κειμένου ήταν «πολύ αδύναμο» και «εκτός πραγματικότητας», έκρινε, τονίζοντας την απουσία «χειροπιαστών δεσμεύσεων για τον αφοπλισμό» σε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα.
Ανοίγοντας τη διάσκεψη, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, ο Αντόνιο Γκουτέρες, εκτίμησε ότι ο «κίνδυνος» εξαιτίας των πυρηνικών όπλων είχε να φθάσει σε τέτοιο επίπεδο «από το απόγειο του ψυχρού πολέμου».
«Σήμερα, η ανθρωπότητα βρίσκεται μια παρεξήγηση, έναν λάθος υπολογισμό από τον πυρηνικό όλεθρο», προειδοποίησε.
Επικριτές της NPT τονίζουν ότι οι πέντε επίσημες πυρηνικές δυνάμεις (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Βρετανία και Γαλλία) υπόκεινται σε διαφορετικούς όρους από τις χώρες που είναι μεν συμβαλλόμενα μέρη αλλά δεν διαθέτουν πυρηνικά οπλοστάσια.
Εξάλλου, η Ινδία, το Πακιστάν, το Ισραήλ και η Βόρεια Κορέα επίσης διαθέτουν πυρηνικά όπλα, χωρίς να έχουν υπογράψει τη συμφωνία, σημειώνει η Ομοσπονδία Αμερικανών Επιστημόνων (Federation of American Scientists, FAS).
Παγκοσμίως, υπάρχουν κάπου 12.700 πυρηνικά όπλα το 2022, σύμφωνα με την Ομοσπονδία. Στην κορύφωση του ψυχρού πολέμου, το 1986, τα πυρηνικά όπλα υπολογιζόταν πως έφθαναν τα 70.300.
