Μια μακροσκελής επιστολή προς τον Νίκο Δένδια με θέμα «Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία» απέστειλε η Πανελλαδική Ομοσπονδία Ενώσεων Στρατιωτικών (ΠΟΕΣ).
Όπως αναφέρει η ένωση η επιστολή αφορά «μια περίπτωση ξεκάθαρου εργασιακού εκφοβισμού από Διοικητή, ο οποίος θα κρεμούσε στον ιστό της σημαίας στελέχη».
Διαβάστε αναλυτικά:
Κύριε Υπουργέ.
Με πρόσφατο έγγραφό της η Ένωση Στρατιωτικών Περιφερειακής Ενότητας Ροδόπης γνωστοποίησε μια αδιανόητη περίπτωση ξεκάθαρου εργασιακού εκφοβισμού από Διοικητή, ο οποίος «θα κρεμούσε στον ιστό της σημαίας» στελέχη. Το συμβάν επιβεβαιώθηκε από το (ιδ) σχετικό, το οποίο αποτελεί και την αφορμή για το έγγραφό μας.
Δυστυχώς, αν και έχουμε σχολιάσει κατ’ επανάληψη το σοβαρότατο πρόβλημα των φαινομένων τοξικής Διοίκησης στις ΕΔ, η ύπαρξη της οποίας επιβεβαιώνεται από δεκάδες περιστατικά (πολλά εκ των οποίων καταλήγουν στη Δικαιοσύνη προς αποκατάσταση διοικητικών αυθαιρεσιών). Αυτό που διαρκώς δεν μπορούμε να εντοπίσουμε είναι η λήψη μέτρων για να αποφεύγονται τέτοια γεγονότα.
Κατά το πρόσφατο παρελθόν έχουν περιέλθει εις γνώση μας διάφορα τεκμηριωμένα περιστατικά τα οποία, δυστυχώς, δεν μπορέσαμε να δημοσιεύσουμε λόγω των γενικότερων εξελίξεων ενδιαφέροντος: ανώτατοι Αξιωματικοί οι οποίοι «με αέρα αδιαφορίας» έχουν δηλώσει ότι «ξέρουμε ότι δεν έχουμε προσωπικό, προχωράμε», Διοικητές οι οποίοι αναφερόμενοι σε προβλήματα υγείας στελεχών (πχ ειδικών καταστάσεων) έχουν κάνει λόγο για «πλήθος ΑμέΑ», ή άλλοι που έχουν δηλώσει ότι «αυτή είναι η κρίση μου και σε όποιο δεν αρέσει να πάει να τα σκάει σε δικηγόρους». Παράλληλα, έχουμε σχολιάσει περιστατικά όπου στελέχη έχασαν με διάφορους τρόπους τη ζωή τους (συμπεριλαμβανομένης της αυτοχειρίας) ή την «ανεξήγητη» αύξηση καρδιολογικών νοσημάτων κλπ.
Παρακάτω θα καταγράψουμε μερικές ενδεικτικές διαπιστώσεις από το διεθνές επίπεδο για το θέμα, κατά βάση του αγγλοσαξωνικού μοντέλου που έχει χρησιμοποιηθεί κατά κόρον το τελευταίο διάστημα (διατηρούμε σκοπίμως και την αρχική γλώσσα):
- «Οι τοξικοί ηγέτες δεν προσθέτουν αξία στους οργανισμούς που ηγούνται, ακόμα κι αν η μονάδα λειτουργεί με επιτυχία κατά την Υπηρεσία του. Δεν δημιουργούν υψηλά επίπεδα εμπιστοσύνης ώστε να οδηγούν σε συνοχή στη μονάδα και στη δημιουργία του αισθήματος της Ομάδας».
{‘‘[…] Toxic leaders do not add value to the organizations they lead, even if the unit performs successfully on their watch. They do not engender high levels of confidence that lead to unit cohesion and esprit de corps. […]” (Military Review, “Toxic Leadearship”, 2004)}
- «Τόνισε το πρόβλημα της “τοξικής ηγεσίας” στην οποία τα “καταστροφικά” στυλ διοίκησης ήταν ανεκτά μόνο και μόνο επειδή έφερναν άμεσα αποτελέσματα, παρά τη μακροπρόθεσμη βλάβη που προκαλούσαν. Ανέφερε επίσης ότι “Σχεδόν κάθε εν ενεργεία ή εν αποστρατεία αξιωματικός έχει να καταθέσει σοβαρά παραδείγματα “τοξικών” διοικητών, οι οποίοι έχουν δημιουργήσει βαθύτατα δυσλειτουργικές συνθήκες διοίκησης, και παρά ταύτα έχουν δει τη σταδιοδρομία τους συνεχίζει δίχως προβλήματα. […] Η τοξικότητα στις δομές διοίκησης που προκαλείται από διοικητές που δεν είναι κατάλληλοι για τα καθήκοντα που τους έχουν ανατεθεί, είναι μια επιβάρυνση που ο στρατός δεν μπορεί να συνεχίσει να ανέχεται.»
{‘‘ […] He highlighted the problem of “toxic leadership” in which “destructive” styles of command were tolerated because they produced immediate results, despite the long term harm they caused. “Almost every officer serving or retired has examples of seriously ‘toxic’ commanders, who have bred deeply dysfunctional command climates, and yet have seen their careers sail on undisturbed,” he said. […] Toxicity in command structures, brought about by commanders ill-suited for their roles, is something the army can no longer afford. […]”, (The Guardian, ‘‘Army suffers from toxic leadership”, 30/6/2009)}
- «Ο Στρατός έδωσε τον ορισμό του τοξικού ηγέτη ως διοικητές που βάζουν πρώτα τις δικές τους ανάγκες, με ενεργό εμπλοκή σε όλα τα επίπεδα της εργασίας των υφισταμένων τους (micro-management) και που συμπεριφέρονται με κακοπροαίρετο τρόπο ή διακρίνονται από τη λήψη κακών αποφάσεων. Περίπου οι μισοί από τους στρατιώτες που έχουν εργαστεί υπό τοξικούς ηγέτες ήταν πεπεισμένοι ότι οι εγωιστές και καταχρηστικοί διοικητές τους θα προάγονταν σε υψηλότερες θέσεις της ηγεσίας.»
{“ […] The Army defined toxic leaders as commanders who put their own needs first, micro-managed subordinates, behaved in a mean-spirited manner or displayed poor decision making. About half of the soldiers who worked under toxic leaders expected that their selfish and abusive commanders would be promoted to a higher level of leadership. […]”, (Washington Post, “Army worries about “toxic” leaders in ranks”, 25/6/2011)}
- «Οι συνήθεις συμπεριφορές που επαναλαμβάνονται από τοξικούς ηγέτες περιλαμβάνουν: αποφυγή υφισταμένων, επιθετική συμπεριφορά προς τους άλλους, επικρίσεις υφισταμένων, αθέμιτη συγκέντρωση πληροφοριών, εμπλοκή σε καθήκοντα τρίτων, κατηγορώντας άλλους για τα δικά τους προβλήματα, υπερβολική άσκηση κριτικής για δουλειές που διεκπεραιώνονται σωστά και εκφοβισμός των άλλων.»
“ […] Common behaviors that are repeated by toxic leaders include: avoiding subordinates, behaving aggressively toward others, denigrating subordinates, hoarding information, hoarding job tasks, blaming others for their own problems, overly critical of work that is done well, and intimidating others. […] (Public Intelligence, “U.S. Army has a problem with toxic leadership, 21/9/2011)”
- «Ανώτατοι διοικητές του στρατού των ΗΠΑ ανακοίνωσαν δημόσια ότι αντιμετωπίζουν ένα πρόβλημα: έχουν στις ΕΔ πάρα πολλούς “τοξικούς διοικητές” – το είδος των “αφεντικών” που κάνουν τους υπαλλήλους τους δυστυχισμένους. Πολλές εταιρείες έχουν παρόμοιο πρόβλημα, αλλά στην περίπτωση του Στρατού, η καταστροφική ηγεσία μπορεί ενδεχομένως να έχει συνέπειες ζωής ή θανάτου. Οι ενδείξεις οδήγησε ορισμένους ερευνητές του Στρατού να διερωτηθούν εάν οι τοξικοί αξιωματικοί έχουν δημιουργήσει τα προβλήματα ψυχικής υγείας στους στρατιώτες τους.»
{“Top commanders in the U.S. Army have announced publicly that they have a problem: They have too many “toxic leaders” — the kind of bosses who make their employees miserable. Many corporations share a similar problem, but in the Army’s case, destructive leadership can potentially have life or death consequences. So, some Army researchers are wondering if toxic officers have contributed to soldiers’ mental health problems. […]”, (NPR, “Army takes on its own toxic leaders”, 6/1/2014)}
- «Πρόσφατα, ο όρος “τοξική ηγεσία” έχει καθιερωθεί στην επικρατούσα κουλτούρα. Ενώ μέχρι πρότινος αναφερόταν σε κλειστούς χώρους, αίθουσες και επαγγελματικά περιοδικά, τώρα έχει μπει στο λεξικό της σύγχρονης ψυχολογίας και συμβούλων διαχείρισης. Ο στρατός, προς τιμήν του, έχει αφιερώσει πολύ χρόνο και ενέργεια στη μελέτη της ηγεσίας, πιθανώς πολύ περισσότερο από τον κόσμο των πολιτών. Προσπαθεί να αντιμετωπίσει το τοξικό πρόβλημα ηγεσίας εδώ και χρόνια, αν και με μικρή επιτυχία.»
{“Recently, the term “toxic leadership” has broken into mainstream culture. Where it used to mainly occupy wardrooms, ready rooms, and professional journals, it’s now entered the lexicon of pop psychology and management consultants. The military, to its credit, has devoted much time and energy to the study of leadership, probably much more than the civilian world. It has been trying to address the toxic leadership problem for years, with little success. […]”, (Task & Purpose, “The Military has a toxic leadership problem”, 23/8/2017)}
- «Ο ανώτατος στρατηγός του στρατού για τις δημόσιες σχέσεις παύθηκε, καθώς ο γενικός επιθεωρητής της Υπηρεσίας ερεύνησε ισχυρισμούς για αντιπαραγωγική και τοξική ηγεσία, όπως επιβεβαίωσαν αξιωματούχοι την Πέμπτη. […] Ο Efflandt απομακρύνθηκε τελικά από τη θέση του στο Fort Hood, εν μέρει λόγω του τρόπου με τον οποίο διαχειρίστηκε επικοινωνιακά την υπόθεση (εξαφάνισης της Vanessa Guillen). Συνολικά, 21 διοικητικά στελέχη ελέγχθηκαν για τον ρόλο τους στην υπόθεση.»
{“The Army’s top general for public affairs has been suspended as the service inspector general investigates allegations of counterproductive and toxic leadership, officials confirmed Thursday. […] Efflandt was ultimately removed from his role at Fort Hood, in part because of how the base communicated with the public about the case. In total, 21 leaders were disciplined for their role in Guillen’s case. […]”, (Stars and Stripes, “Army’s top general for public affairs suspended, investigated for toxic leadership”, 23/9/2021)}.
Επισημαίνουμε ότι τα ανωτέρω αποσπάσματα δεν θα παραθέτουμε τόσο για το περιεχόμενό τους (πλην του τελευταίου), όσο για της ημερομηνίες που δημοσιεύτηκαν, ώστε να αποδειχθεί επί πόσα έτη απασχολεί αυτό το μείζον αυτό ζήτημα τις ξένες ΕΔ ως προς την επίδρασή του στο προσωπικό. Ιδίως το τελευταίο απόσπασμα δείχνει, τόσο την αμεσότητα, όσο και το εύρος των ελέγχων και των αντιδράσεων της Ηγεσίας των αμερικανικών ΕΔ, όχι για συμπεριφορά απέναντι προς το προσωπικό, αλλά ακόμα και για διαχείριση υπόθεσης ενώπιον της κοινής γνώμης. Όλα αυτά, στη χώρα που ακούμε δημόσια για «ψάρακες Αξιωματικούς με γράσο στα μάτια», για «υδροκεφαλισμό των ΕΔ», για «αυτιστικούς» (παλαιότερα) κλπ. Όλα αυτά στη χώρα όπου στρατιωτικοί χάνουν τη ζωή τους ακόμα και διά αυτοχειρίας και δεν πληροφορούμαστε, όχι για τη λήψη κάποιου μέτρου, αλλά ούτε καν για τα ετήσια στατιστικά στοιχεία.
Εντούτοις για το τέλος των πηγών μας επιλέξαμε μια έκδοση του ΓΕΕΘΑ με τίτλο «Στρατιωτικό Ήθος και Ηγεσία» (2015) του Αντιστρατήγου ε.α. Δ.Δημητρούλη, ένα πόνημα που προλογίζει ο αείμνηστος Α/ΓΕΕΘΑ Στρατηγός Μ.Κωσταράκος, το οποίο εν τέλει αποδεικνύει ότι το θέμα δεν ήταν άγνωστο ούτε στις ελληνικές ΕΔ. Στο σχετικό περί τοξικής ηγεσίας κεφάλαιο (5.3), στο οποίο μεταξύ άλλων υποτυπώνονται δεκαοκτώ (18) διαφορετικοί τύποι τοξικών ηγετών, μεταξύ άλλων καταγράφονται τα εξής:
- «Τοξικός ηγέτης είναι ένα άτομο που τίθεται επικεφαλής μιας ομάδας ατόμων ή ενός οργανισμού, το οποίο λόγω των αρνητικών στοιχείων σύνθεσης της προσωπικότητας και του χαρακτήρα του κάνει κακή χρήση της εξουσίας του, προσβάλλοντας τη σχέση ηγέτη-υφισταμένων και βλάπτοντας τον οργανισμό του οποίου ετέθη επικεφαλής.»
- “Βεβαίως και δεν ζούμε σε κοινωνία αγγέλων ούτε ευελπιστούμε ότι θα δημιουργήσουμε κάποτε μια τέτοια κοινωνία· ακόμα δεν είμαστε βέβαιοι αν η ανθρώπινη φύση είναι ικανή να αντέξει και να προσαρμοστεί μέσα σε μια τέτοια κοινωνία. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να οδηγηθούμε στην άλλη άκρη και να αφεθούμε στην διάθεση του όποιου τυχόντα, χωρίς την ύπαρξη ενός πλαισίου ηθικής θωράκισης, που θα μας προστατεύει και θα μας διακρίνει από την άναρχη κοινωνία της ζούγκλας. Είναι απαραίτητο να επιδιώκεται η εξασφάλιση της ηθικής των ηγετών και η αποφυγή της εκτροπής τους και της διολίσθησης προς όφελος ολόκληρης της κοινωνίας.».
Κύριε Υπουργέ.
Με την λακωνικής έκτασης απάντηση της Διοίκησης στο πολύ σοβαρό θέμα που γνωστοποίησε η ΕΣΠΕΕ Ροδόπης, όχι μόνο επιβεβαιώθηκαν τα καταγγελλόμενα περιστατικά από την επιβεβαίωση ανάληψης ενεργειών, αλλά προέκυψε κάτι ακόμα σοβαρότερο: κατέστη σαφής η προσπάθεια ανώτερου κλιμακίου Διοίκησης να προστατέψει (ή έστω υποβαθμίσει) μια πολύ σοβαρή αυθαιρεσία που υπερέβη τα όρια του εργασιακού εκφοβισμού διά της αποφυγής γνωστοποίησης των ενεργειών που ανελήφθησαν.
Τι σημαίνει «διοικητικές ενέργειες»; Απλή Διοικητική Εξέταση; Ένορκη; Εργασιακή διερεύνηση συμβάντος σύμφωνα με το ν.3850/2010; Προφορική σύσταση; Έκτακτη επιθεώρηση της ΓΕΠΣ; Καταγράφησαν συμπεράσματα; Υπήρξε πόρισμα; Ανελήφθησαν διορθωτικές ενέργειες και πρόλαβαν να ελεγχθούν ως προς την επάρκειά τους; Μετρήθηκαν και αξιολογήθηκαν οι επιπτώσεις της συγκεκριμένης διοικητικής συμπεριφοράς στο προσωπικό (πχ για σύνδρομο burn-out); Και πως αποκαταστάθηκε η σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα στο Διοικητή και το προσωπικό του, την οποίαν ο ίδιος φέρεται να δήλωσε ότι έχει απωλέσει;
Διερωτόμαστε:
α. Αυτό είναι το όραμα των νέων, ισχυρότερων ΕΔ που έχετε προαναγγείλει; Να βασίζονται σε ένα περιβάλλον πιο τοξικό κι από το σημερινό όπου διοικούντες θα μπορούν να αυθαιρετούν ανεξέλεγκτα;
β. Σε ποιο αξιακό κώδικα θα βασίζονται οι νέες ΕΔ που έχετε οραματιστεί; Μήπως ο εμπλεκόμενος Διοικητής όταν ακόμα ήταν «ψάρακας» δεν είχε κάποιον μονίμως Υπαξιωματικό να του βγάλει εγκαίρως το γράσο από τα μάτια προειδοποιώντας τον για τις συνέπειες δημοσίων δηλώσεων ενώπιον των ίδιων του των υφισταμένων, ότι θα τους κρεμάσει στον ιστό και ότι δεν τους εμπιστεύεται, ή μήπως απλώς αξιοποίησε την υφιστάμενη δυνατότητα για αυθαιρεσία;
γ. Πως και με ποια αμεροληψία θα ασκήσει Διοίκηση αυτός ο Διοικητής αύριο και εν πάση περιπτώσει, επειδή έχουμε διαβάσει πολλά περί σταδιοδρομικών υποβαθμίσεων, απολύσεων, μετατάξεων και λοιπών «μεταρρυθμίσεων» περί των ισχυρότερων ΕΔ όλων των εποχών, μήπως ήρθε η στιγμή να πληροφορηθούμε και με βάση ποιο σύστημα αξιοκρατίας και διασφάλισης του περί Δικαίου αισθήματος θα προστατεύεται το δικαίωμα των εργαζομένων στη χρηστή διοίκηση που πηγάζει από τα άρθρα 10 και 25 του Συντάγματος ως προς το Κράτος Δικαίου;
δ. Μήπως ήρθε η ώρα να μας εξηγήσει κάποιος για ποιους λόγους διαφαίνεται ότι διαρκώς αποφεύγεται να τηρούνται το άρθρο 7 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασία ή το άρθρο 41 του Θεμελιώδη Χάρτη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ΕΕ; Εξαιρούνται οι ΕΔ από αυτά ή τις συνταγματικές πρόνοιες; Υπενθυμίζουμε ότι σύμφωνα με το ν.4808/2021 η χώρα μας υποχρεούται σε λήψη μέτρων κατά της παρενόχλησης και βίας στην εργασία και οι ΕΔ δεν γνωρίζουμε να εξαιρούνται από αυτή την υποχρέωση.
ε. Το ιδιαίτερα ενδιαφέρον πόνημα του Αντιστρατήγου ε.α. Δ.Δημητρούλη το οποίο «κατεβάσαμε» από την επίσημη ιστοσελίδα του ΓΕΕΘΑ, είναι, άραγε, μόνο για διάθεση προς τρίτους;
στ. Η εξαγγελία «υιοθέτησης» μοντέλων ξένων ΕΔ θα αρκεστεί μόνο στη συρρίκνωση για εξοικονόμηση πόρων, ή θα επεκταθεί και στις λοιπές διοικητικές διαδικασίες (όπως η δημιουργία μηχανισμών προστασίας των ΕΔ και του προσωπικού, κάτι που είχε θεσμοθετηθεί ως ΓΝΟΠΣ αλλά καταργήθηκε), μέριμνες και δικαιώματα;
Σε κάθε περίπτωση και υπενθυμίζοντας όλα τα περιστατικά που άπτονται της Υγείας και της Ασφάλειας των εργαζομένων τα οποία έχουμε κατά καιρούς αναδείξει, ζητάμε να μας γνωστοποιηθούν λεπτομερώς στο πλαίσιο τυχόν ανάληψης περαιτέρω ενεργειών μας, ποια είναι τα διοικητικά μέτρα που αναφέρεται στο (ιδ) σχετικό έγγραφο ότι ελήφθησαν, τι έκταση έχουν και πως θα διασφαλιστεί η αποφυγή παρόμοιων περιστατικών στο μέλλον. Συναφώς ζητάμε απάντηση στο κρίσιμο ερώτημα αν ο συγκεκριμένος διοικητής δύναται να συνεχίσει να είναι διοικητής στη συγκεκριμένη Μονάδα, με το συγκεκριμένο προσωπικό.
