Πραγματοποιήθηκε χθες υπό την Προεδρεία του Υφυπουργού Δικαιοσύνης κ. Δημητρίου Κράνη σύσκεψη εκπροσώπων Δικαστικών Λειτουργών, Δικηγόρων, Πανεπιστημιακών και Γραμματέων, κατά την οποία εκπροσώπησα την ΕΔΕ, με θέμα συζήτησης τον τρόπο σταδιακής επαναλειτουργίας των Δικαστηρίων και κυρίως λεπτομέρειες που αφορούν στην πολιτική δίκη.
Α) Τρόπος διεξαγωγής των ειδικών διαδικασιών.
Το πρώτο θέμα που συζητήθηκε αφορούσε στην προσωρινή κατάργηση της προφορικότητας στις ειδικές διαδικασίες είτε υποχρεωτικά είτε υπό την προϋπόθεση της προηγούμενης συμφωνίας όλων των διαδίκων. Είχε προηγηθεί έγγραφο ερώτημα του Υπουργείου Δικαιοσύνης που εστάλη λίγες ώρες πριν την έναρξη της σύσκεψης προς τις Διοικήσεις όλων των Δικαστηρίων, αν μπορούν να εγγυηθούν τη διασφάλιση των προϋποθέσεων του νόμου για διεξαγωγή των ειδικών διαδικασιών με την τήρηση της προφορικότητας και την εξέταση μαρτύρων στο ακροατήριο. Ωστόσο, το ερώτημα αυτό τέθηκε σε εντελώς εσφαλμένη βάση, αφού κατά κοινή διαπίστωση όλων των παραγόντων που εκπροσωπήθηκαν στη σύσκεψη η αδυναμία τήρησης των μέτρων που υποδεικνύονται από τους αρμόδιους φορείς αφορά όλες τις λειτουργίες των Δικαστηρίων και όχι μόνο τις ειδικές διαδικασίες. Εξάλλου, για τον λόγο αυτό στα πλαίσια της Ομάδας Διαχείρισης Κρίσης του Υπουργείου Δικαιοσύνης ζητήθηκε από τις αρμόδιες επιτροπές να εκδοθούν ειδικά πρωτόκολλα ασφαλούς λειτουργίας για τα Δικαστήρια, προσαρμοσμένα στις ιδιαίτερες συνθήκες και ανάγκες.
Η θέση της ΕΔΕ ήταν να διατηρηθεί ο προβλεπόμενος σήμερα τρόπος διεξαγωγής των δικών που αφορούν στις ειδικές διαδικασίες με τήρηση της προφορικότητας, αφού μόνο με τον τρόπο αυτό παρέχονται εχέγγυα ασφαλούς δικαστικής διάγνωσης, ενόψει και του ότι η φύση των υποθέσεων αυτών (εργατικές, οικογενειακές, αυτοκινητικές, μισθωτικές διαφορές) δεν επιτρέπει την κτήση αποδεικτικών εγγράφων και καθιστά αναγκαία και ιδιαίτερα χρήσιμη την εμμάρτυρη απόδειξη στο ακροατήριο. Παράλληλα, εκφράσαμε τους φόβους μας ότι η καθιέρωση έγγραφης διαδικασίας στις υποθέσεις αυτές θα έχει ως αναπόφευκτο αποτέλεσμα τον συνωστισμό μεγάλου αριθμού προσώπων (δικηγόρων, διαδίκων μαρτύρων) στα Ειρηνοδικεία, προκειμένου να εξασφαλιστούν ένορκες βεβαιώσεις, μεταθέτοντας έτσι το πρόβλημα από τα Πρωτοδικεία στα Ειρηνοδικεία. Επίσης, τα ασφυκτικά χρονικά περιθώρια μέχρι την επαναλειτουργία των πολιτικών δικαστηρίων (που τοποθετείται την 1.6.2020) δεν θα επιτρέψουν την κατάλληλη προετοιμασία των δικηγόρων των διαδίκων για την κατάθεση προτάσεων και ισχυρισμών, αλλά και της αντίκρουσης αυτών πριν την προσδιορισθείσα δικάσιμο. Η εξάρτηση της διεξαγωγής της έγγραφης συζήτησης από την προηγούμενη συναίνεση όλων των διαδίκων θα σήμαινε αυτόματα ότι η εκδίκαση των υποθέσεων θα επαφίεται πλέον στην καλοπιστία ή κακοπιστία του εναγομένου, αφού τυχόν άρνησή του θα έχει ως συνέπεια την αναβολή ή ματαίωση της δίκης. Τους ίδιους αυτούς προβληματισμούς εξέφρασαν και όλοι οι εκπρόσωποι των Δικηγορικών Συλλόγων.
Η λύση που προτάθηκε από την ΕΔΕ στο πρόβλημα αυτό είναι η αποφυγή τη ταυτόχρονης παρουσίας στο ακροατήριο δικηγόρων, διαδίκων και μαρτύρων που σχετίζονται με περισσότερες υποθέσεις και η αναμονή των παραγόντων επόμενων υποθέσεων εκτός του ακροατηρίου και όπου είναι εφικτό και εκτός του κτιρίου. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με πρόβλεψη στο πινάκιο-έκθεμα συγκεκριμένης ώρας εκδίκασης κάθε υπόθεσης, ενόψει και του ότι κατά κανόνα οι υποθέσεις που υπάγονται στην ειδική διαδικασία έχουν περιορισμένο αντικείμενο και είναι εύκολη η εκτίμηση του χρόνου που θα απαιτηθεί για την εκδίκασή τους. Εξάλλου, επισημάνθηκε ότι κατά το χρονικό διάστημα που θα εκδικάζονται οι ειδικές διαδικασίες (κατά κανόνα από 1 έως 15 Ιουνίου και από 1 έως 15 Ιουλίου) είτε δεν θα έχουν ξεκινήσει οι ποινικές δίκες (που αναμένεται να ξεκινήσουν την 16.6.2020) είτε αυτές θα γίνονται σε περιορισμένη έκταση (για το χρονικό διάστημα από 1.7.2020), ώστε να μην υπάρχει κίνδυνος ταυτόχρονης συγκέντρωσης μεγάλου αριθμού προσώπων στα Δικαστικά Καταστήματα. Αν πράγματι η ταυτόχρονη παρουσία σε μία αίθουσα Δικαστηρίου 5 προσώπων (ενός Δικαστή, ενός Γραμματέα, δύο κατά κανόνα Δικηγόρων και ενός μάρτυρα) θεωρείται τόσο επικίνδυνη, ώστε να δικαιολογεί την λήψη μέτρων περιορισμού της προφορικότητας στην πολιτική δίκη, τότε με ποιον τρόπο θα εκδικάζονται οι ποινικές υποθέσεις στις οποίες είναι απαραίτητη η ταυτόχρονη παρουσία τουλάχιστον 9 προσώπων (π.χ. στο τριμελές πλημμελειοδικείο τριών Δικαστών, ενός Εισαγγελέα, ενός Γραμματέα, δύο κατά κανόνα Δικηγόρων, ενός τουλάχιστον κατηγορουμένου και ενός μάρτυρα) και στις πιο σοβαρές υποθέσεις (π.χ. μικτά ορκωτά δικαστήρια) πολλών δεκάδων προσώπων;
Β) Τρόπος λήψης ένορκων βεβαιώσεων για δικαστική χρήση.
Η ΕΔΕ έθεσε τον προβληματισμό του τρόπου λήψης των ενόρκων βεβαιώσεων κατά το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα, ώστε να αποφευχθεί ο αδικαιολόγητος συνωστισμός στα γραφεία και τους διαδρόμους των Ειρηνοδικείων. Ενόψει του ότι κάθε μήνα δίνονται μόνο από το Ειρηνοδικείο Αθηνών πάνω από 1.000 ένορκες βεβαιώσεις και ο αριθμός αυτός αναμένεται να αυξηθεί κατά το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα, λόγω της επί 2μηνο αναστολής λειτουργίας των Δικαστηρίων, λαμβάνοντας υπόψη και τους κινδύνους που επισημάνθηκαν τόσο από την Διευθύνουσα το Ειρηνοδικείο Αθηνών κα Ελένη Ζαχαριάδου όσο και από τους εκπροσώπους των Δικαστικών Υπαλλήλων, η ΕΔΕ ζήτησε την προσωρινή αλλαγή στον τρόπο λήψης ενόρκων βεβαιώσεων και πρότεινε δύο εναλλακτικές λύσεις:
i) τη λήψη ένορκων βεβαιώσεων αποκλειστικά ενώπιον συμβολαιογράφων, με διασφάλιση της συμμετοχής των δικηγόρων των διαδίκων και κάλυψη της αμοιβής του συμβολαιογράφου από το Δημόσιο είτε
ii) τη σύνταξη και υπογραφή της ένορκης βεβαίωσης παρουσία των δικηγόρων όλων των διαδίκων στο γραφείο του δικηγόρου που ζητεί τη λήψη της ένορκης βεβαίωσης και ακολούθως την κατάθεση του πρωτοτύπου της στον Γραμματέα του Ειρηνοδικείου (πρόταση που έγινε σε πρόσφατη μελέτη από την Ακριβή Ερμίδου, Ειρηνοδίκη Αθηνών-Υπεύθυνη Διαχείρισης Οικονομικών ΕΔΕ και τον Γεώργιο Δελή, Ειρηνοδίκη Αθηνών).
Η πρότασή μας αυτή βρήκε σύμφωνους και τους εκπροσώπους των Δικηγορικών Συλλόγων.
Γ) Κατάργηση ένορκων βεβαιώσεων για διοικητική (μη δικαστική) χρήση.
Με αφορμή τη συζήτηση για την αποσυμφόρηση των Δικαστηρίων από περιττές διαδικασίες, που προκαλούν αδικαιολόγητο συνωστισμό, η ΕΔΕ πρότεινε την κατάργηση όλων εκείνων των ειδικών διατάξεων νόμων που προβλέπουν υποχρέωση πιστοποίησης γεγονότων με ένορκες βεβαιώσεις, όταν δεν σχετίζονται με δικαστική χρήση, αλλά αφορούν διοικητικές διαδικασίες και την αντικατάστασή τους με υπεύθυνες δηλώσεις, όπως έχει συμβεί σε αρκετές περιπτώσεις στο παρελθόν.
Μάλιστα, η ΕΔΕ ανέλαβε την ευθύνη καταγραφής όλων των σχετικών νομοθετικών προβλέψεων και την πρόταση συγκεκριμένης διάταξης για την κατάργησή τους, ώστε με τη ρύθμιση αυτή, που θα έχει μόνιμο χαρακτήρα, να επέλθει αποσυμφόρηση ιδίως των μικρών Ειρηνοδικείων.
Δ) Αναστολή και παράταση όλων των προθεσμιών στην πολιτική δίκη.
Συζητήθηκε η πρόταση των Δικηγορικών Συλλόγων για αναστολή όλων των προθεσμιών που σχετίζονται με την πολιτική δίκη και παράταση της προθεσμίας για κατάθεση προτάσεων κατά την νέα τακτική διαδικασία. Έτσι, με βάση τις θέσεις αυτές, που υιοθετήθηκαν από όλους τους εκπροσώπους των εμπλεκόμενων φορέων, θα υπάρξει σχετική νομοθετική πρόβλεψη.
Ε) Ειδικά πρωτόκολλα ασφαλείας για τα Δικαστήρια και ευθύνη τήρησης των μέτρων από τις Διοικήσεις των Δικαστηρίων.
Στα πλαίσια της συζήτησης για την επαναλειτουργία των Δικαστηρίων η ΕΔΕ έθεσε τον προβληματισμό για την αδυναμία λειτουργίας οποιασδήποτε δικαστικής υπηρεσίας με βάση τα μέτρα που έχουν αποφασιστεί (π.χ. ανώτατος αριθμός εισερχομένων εντός αιθουσών και γραφείων 1 άτομο ανά 10 τ.μ.). Παράλληλα, διαμαρτυρηθήκαμε για την μετάθεση της ευθύνης προς τήρηση ανεφάρμοστων (κατά κοινή ομολογία) μέτρων στις Διοικήσεις των Δικαστηρίων και αναμένεται η έκδοση νέων ειδικών πρωτοκόλλων ασφαλούς λειτουργίας για τα Δικαστήρια, προσαρμοσμένων στις ιδιαίτερες συνθήκες και ανάγκες.
* Ο Χαράλαμπος Σεβαστίδης είναι Πρόεδρος Πρωτοδικών-Αντιπρόεδρος ΕΔΕ
Ο πρόεδρος Πρωτοδικών και αντιπρόεδρος ΕΔΕ, Χαρ. Σεβαστίδης, για την επαναλειτουργία των δικαστηρίων
